Modernizacja lotnictwa wojskowego Słowacji
Leszek A. Wieliczko
Po ogłoszeniu niepodległości w 1993 roku Słowacja przejęła część samolotów i śmigłowców czechosłowackiej i radzieckiej produkcji używanych wcześniej w lotnictwie Czechosłowacji. Niektóre poddano później modernizacji, a inne wycofano ze służby. W połowie minionej dekady zainicjowano program wymiany posiadanych statków powietrznych na sprzęt produkcji zachodniej. Kupiono samoloty myśliwskie F-16C/D i transportowe C-27J oraz śmigłowce UH-60M. W minionym roku postanowiono kupić nowe samoloty transportowe. Rozważany jest również zakup śmigłowców szturmowych AH-1Z. Wciąż natomiast nie podjęto decyzji odnośnie do nowych samolotów szkolno-treningowych.
Użytkownikiem wszystkich wojskowych statków powietrznych są Siły Powietrzne Sił Zbrojnych Republiki Słowackiej (Vzdušné sily Ozbrojených síl Slovenskej republiky, VzS OS SR), w kontaktach zagranicznych znane jako Słowackie Siły Powietrzne (Slovak Air Force, SAF). Ich podstawowe zadania to ochrona i obrona przestrzeni powietrznej oraz terytorium kraju, poszukiwanie i ratownictwo, wsparcie działań wojsk lądowych i sił specjalnych, realizacja zobowiązań sojuszniczych i międzynarodowych, a także wsparcie krajowego systemu zarządzania kryzysowego w zakresie likwidacji skutków katastrof i klęsk żywiołowych.
W połowie minionej dekady Słowackie Siły Powietrzne miały w aktywnej służbie 12 myśliwców MiG-29 (dziesięć jednomiejscowych AS i dwa dwumiejscowe szkolno-bojowe UBS), dziewięć samolotów szkolno-treningowych i lekkich bojowych Aero L-39 Albatros (pięć w wersji CM i cztery w wersji ZAM), pięć lekkich samolotów transportowych LET L-410UVP-E Turbolet (jeden w wersji E14 i cztery E20) i jeden fotogrametryczny L-410FG oraz pięć uzbrojonych śmigłowców transportowych Mi-17M i cztery poszukiwawczo-ratownicze Mi-17LPZS.
We wrześniu 2016 roku słowacki rząd przyjął plan rozwoju Sił Zbrojnych do roku 2030, który został opublikowany przez Ministerstwo Obrony Republiki Słowackiej (Ministerstvo obrany Slovenskej republiky, MO SR) w postaci tzw. białej księgi obrony. Podstawowym celem planu jest zwiększenie zdolności operacyjnych Sił Zbrojnych, a tym samym podniesienie poziomu bezpieczeństwa narodowego. W pierwszym etapie, w latach 2016–2020, zaplanowano m.in. następujące przedsięwzięcia w zakresie wyposażenia i uzbrojenia Sił Powietrznych: dokończenie programu wymiany samolotów transportowych, kontynuowanie programu wymiany wielozadaniowych śmigłowców transportowych, rozpoczęcie programu wymiany samolotów bojowych, podjęcie decyzji odnośnie do przedłużenia okresu eksploatacji samolotów L-39 lub ich wymiany na nowe oraz pozyskania śmigłowców szturmowych. W drugim etapie, w latach 2021–2030, mają być dokończone programy wymiany samolotów bojowych i śmigłowców transportowych oraz wymiany lub modernizacji samolotów szkolno-treningowych, a także zakupione śmigłowce szturmowe (jeśli w pierwszym etapie zapadła taka decyzja). Większość tych programów zrealizowano lub rozpoczęto ich realizację, choć w niektórych przypadkach zanotowano spore opóźnienie.
Samoloty
Następcami MiG-ów-29AS/UBS, które wycofano ze służby 28 sierpnia 2022 roku (po czym wiosną 2023 roku przekazano Ukrainie), zostały myśliwce Lockheed Martin F-16C/D Fighting Falcon Block 70. W 2014 roku władze Słowacji rozpoczęły przymiarki do wydzierżawienia (z opcją późniejszego wykupu) od Szwecji myśliwców Saab JAS 39C/D Gripen, podobnie jak kilkanaście lat wcześniej uczyniły Czechy i Węgry. Negocjacje w tej sprawie rozpoczęły się w marcu 2015 roku. Niezależnie od tego rozważano inne możliwości pozyskania nowych lub używanych myśliwców. Oprócz Gripena głównym kandydatem był właśnie F-16. Słowacki rząd podkreślał, że Stany Zjednoczone są najważniejszym strategicznym sojusznikiem, a ponadto uznał, że myśliwce Dassault Rafale, Eurofighter Typhoon i Lockheed Martin F-35 Lightning II mają zbyt duże możliwości bojowe, jak na potrzeby Słowackich Sił Powietrznych, a przez to są zbyt drogie w zakupie i eksploatacji. Z kolei rosyjskiej oferty sprzedaży samolotów MiG-35 w ogóle nie brano pod uwagę.
Ostatecznie 11 lipca 2018 roku rząd Słowacji zatwierdził zakup 14 fabrycznie nowych F-16C/D Block 70 (czyli z silnikami General Electric F110), znanych także jako F-16V Viper. Już wcześniej, 3 kwietnia 2018 roku, amerykańska Defense Security Cooperation Agency (DSCA) poinformowała Kongres Stanów Zjednoczonych, że Departament Stanu wyraził zgodę na sprzedaż do Słowacji w ramach procedury FMS (Foreign Military Sale) 14 egz. F-16C/D Block 70/72 (wówczas Słowacy jeszcze nie zdecydowali, jaki wariant wybiorą) wraz z pakietami wyposażenia, uzbrojenia i części zamiennych oraz usługami szkolenia personelu i wsparcia logistycznego, o łącznej maksymalnej wartości 2,91 mld USD.
Pakiet wyposażenia obejmuje m.in. radary AN/APG-83 SABR (Scalable Agile Beam Radar) z anteną klasy AESA (Active Electronically Scanned Array), modułowe komputery misji, zintegrowane systemy nawigacji bezwładnościowej i satelitarnej LN260, systemy wymiany danych w standardzie Link 16, celowniki nahełmowe JHMCS II (Joint Helmet Mounted Cueing System), zasobniki celownicze AN/AAQ-33 Sniper ATP (Advanced Targeting Pod), systemy walki elektronicznej AN/ALQ-213 EWMS (Electronic Warfare Management System) i AN/ALQ-211 AIDEWS (Advanced Integrated Defensive Electronic Warfare Suite) oraz transpondery systemu identyfikacji „swój–obcy”. W skład pakietu uzbrojenia wchodzą m.in. pociski powietrze–powietrze AIM-120C-7 AMRAAM i AIM-9X Sidewinder, bomby Mk 82 lub BLU-111 oraz moduły sterowania dla bomb kierowanych GBU-12 Paveway II, GBU-49 Enhanced Paveway II i GBU-38 JDAM (Joint Direct Attack Munition).
Umowę międzyrządową o wartości 1,873 mld USD w sprawie zakupu 14 egz. F-16C/D Block 70 (12 jednomiejscowych C i dwóch dwumiejscowych D) podpisano w Bratysławie 12 grudnia 2018 roku. Tym samym Słowacja została pierwszym europejskim państwem, które kupiło F-16 w najnowszej wersji.
Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 2/2025