Modernizacja rosyjskiej obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej
Robert Ciechanowski, współpraca Tomasz Kwasek
W 2016 roku minęła pierwsza połowa okresu realizacji rosyjskiego Państwowego Programu Zbrojeniowego na lata 2011-2020 (ros. GPW-2020). W tym czasie Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej otrzymały kilkadziesiąt nowych i zmodernizowanych zestawów przeciwlotniczych i przeciwrakietowych kilkunastu typów oraz znaczną liczbę środków rozpoznania kosmicznego i naziemnego, w tym satelitów zwiadu optoelektronicznego i radiotechnicznego oraz stałych i mobilnych stacji radarów średniego i dalekiego zasięgu.
Modernizacja systemu przeciwrakietowego
Elementy rosyjskiego strategicznego systemu obrony przeciwrakietowej obecnie formalnie wchodzą w skład dwóch rodzajów wojsk podporządkowanych dowództwu Sił Powietrzno-Kosmicznych FR (ros. WKS) sformowanych w 2015 roku z połączenia dwóch rodzajów sił zbrojnych: Sił Powietrznych (ros. WWS) i Wojsk Obrony Powietrzno-Kosmicznej (ros. WWKO). System obserwacji przestrzeni kosmicznej (ros. SKKP) i strategiczny system ostrzegania przez atakiem rakietowym (SPRN) są podporządkowane dowództwu Wojsk Kosmicznych, a podsystem przeciwrakietowy wchodzi w skład Wojsk Obrony Powietrznej i Przeciwrakietowej (ros. WPWO-PRO).
Strategicznemu dowództwu WPWO-PRO są podporządkowane wszystkie zasadnicze służby i siły pełniące zadania obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej, tj. obrony powietrzno-kosmicznej stolicy Rosji. Wojska Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwrakietowej mają 1. Armię Obrony Powietrznej i Przeciwrakietowej (Specjalnego Przeznaczenia) z dwoma dywizjami obrony powietrznej (4. i 5. Dywizja Obrony Powietrznej) i dywizją obrony przeciwrakietowej (9. Dywizja Obrony Przeciwrakietowej), jednostki radiotechniczne, łączności i dowodzenia, walki elektronicznej oraz pododdziały wsparcia i zabezpieczenia. Natomiast bazę podsystemu rozpoznania i wczesnego ostrzegania przed atakiem powietrzno-kosmicznym, a także podsystemu zwalczania środków napadu kosmicznego stanowią jednostki Wojsk Kosmicznych.WK mają m.in. orbitalne obiekty rozpoznawcze i naziemne posterunki ostrzegania o ataku rakietowym SPRN, naziemne węzły radiotechniczne (radary dalekiego zasięgu i radary pozahoryzontalne), centra obserwacji i kontroli przestrzeni kosmicznej SKKP, stacje kierowania obiektami kosmicznymi, obiekty (jednostki) łączności, przekazywania informacji i dowodzenia oraz pododdziały badawcze, wsparcia i zabezpieczenia.
W ostatniej dekadzie kontynuowano inwestycje w zaniedbywane i stopniowo degradowane w pierwszych latach pod upadku ZSRR siły obrony przed międzykontynentalnymi pociskami balistycznymi z głowicami jądrowymi, przede wszystkim w odbudowę systemu wczesnego ostrzegania – zarówno elementu kosmicznego, jak i naziemnego. W mniejszym zakresie zmodernizowano również element efektorów systemu obrony przeciwrakietowej. Początki rosyjskiego strategicznego systemu obrony przeciwrakietowej A-135 sięgają jeszcze lat 60. ub. wieku. W 1968 roku, jeszcze w trakcie prób państwowych systemu przeciwrakietowego A-35 Ałdan (wprowadzonego formalnie na uzbrojenie dopiero w 1978 roku) uznano, że nie spełni on założonych wymagań i powołano nieformalny zespół wojskowo-naukowy w celu opracowania koncepcji systemu przeciwrakietowego nowej generacji, o znacznie większej efektywności i możliwościach. Projekt wstępny, przedstawiony w ramach pracy naukowo-badawczej (NIR) Fon-1 i zaakceptowany w 1971 roku, otrzymał kryptonim Amur. Nowy system miał bazować na zmodernizowanych elementach kompleksu A-35M (punkt dowódczo-obliczeniowy GKWP-35, stacja radiolokacyjna śledzenia i kierowania ogniem 5N12N Don-N), radarach wykrywania celów 5N11 Dunaj-3 oraz nowych elementach (pociski rakietowe do zwalczania celów w strefie dalszej i rakiety do zwalczania celów w strefie bliższej; te ostatnie pochodzące z opracowywanego równolegle kompleksu S-225 Azow z rakietami 5Ja26 i 5Ja27, anulowanego w 1975 roku). Jeszcze w tym samym roku rozpoczęto opracowywanie poszczególnych urządzeń, jednakże w październiku 1972 roku między USA i ZSRR został podpisany Układ między USA i ZSRR o ograniczeniu systemów obrony przeciwrakietowej, tzw. traktat ABM (ang. Anti-Ballistic Missile Treaty), który w sposób zasadniczy wpłynął na budowę systemów obrony przeciwrakietowych w tych państwach. Ostatecznie projekt A-135 miał być rozlokowany wokół Moskwy, jego budowę rozpoczęto jeszcze w 1975 roku, przez kolejne trzy lata sprecyzowano harmonogram realizacji projektu i w 1979 roku rozpoczęto pierwsze prace budowlane. W latach 1982-1985 zakończono budowę stacji Don-2N, wszystkich stanowisk startowych oraz zrealizowano próby państwowe systemu dowódczo-obliczeniowego. Włączenie stacji Don-2N do dyżurów bojowych nastąpiło w 1987 roku. W ciągu następnych dwóch lat przeprowadzono próby poligonowego zmodernizowanego systemu Amur-P, a następnie testy państwowe bojowego A-135 rozmieszczonego wokół stolicy. Jeszcze w 1989 roku wojsko zatwierdziło pomyślne zakończenie prób państwowych z jednoczesnym rekomendowaniem wprowadzenia do tzw. doświadczalnego dyżurowania i w 1990 roku oficjalnie system przeciwrakietowy obrony Moskwy A-135 (RTC-181) został przyjęty do uzbrojenia wojsk w ramach eksploatacji doświadczalno-bojowej.
Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 3/2017