Modernizacja techniczna marynarki wojennej Federacji Rosyjskiej. Lata 2008-2017

Robert Ciechanowski

Rosyjska Marynarka Wojenna, podobnie jak inne rodzaje sił zbrojnych, w drugiej dekadzie XXI wieku powoli wychodzi z kryzysu, w jakim znajdowała się od czasów swego ponownego powstania w latach 90. ubiegłego wieku. Priorytetem jest rozwój nosicieli, zarówno nawodnych jak i podwodnych, różnorodnych systemów rakietowych o zasięgu strategicznym i operacyjnym.

Po rozpadzie Związku Radzieckiego, przez całą dekadę lat 90. XX wieku Marynarka Wojenna Federacji Rosyjskiej – WMF (Военно-Морской Флот Российской Федерации) podlegała gwałtownej i redukcji – od 1991 do 1999 roku wycofano ze służby ponad 800 jednostek bojowych, w tym prawie 200 okrętów podwodnych i ponad 600 okrętów nawodnych. Były to z reguły najstarsze jednostki, nienowoczesne i stwarzające problemy eksploatacyjne. Jednocześnie jednak utrzymywane w linii okręty podlegały postępującej degradacji technicznej, z uwagi na brak finansowania zaprzestano planowanych remontów i modernizacji. Jednostki nieukończone zakonserwowano lub złomowano na pochylniach. Dopiero w pierwszych latach XXI wieku pojawiły się oznaki zmiany tej sytuacji, związane z poprawą stanu rosyjskiej gospodarki – w pierwszej kolejności skupiono się na działaniach naprawczych, w szczególności rozpoczęto remonty jednostek, przywrócono systematyczne szkolenie morskie załóg okrętów i grup zadaniowych, a także dokończono i podniesiono bandery na kilku jednostkach, których stępki położono jeszcze za czasów ZSRR. Mimo tego, w latach 1999-2004 z eksploatacji wycofano kolejne 32 okręty podwodne, 99 większych bojowych okrętów nawodnych i ponad 180 kutrów bojowych.

Przyjęta w lipcu 2001 roku Doktryna Morska Federacji Rosyjskiej do 2020 roku wskazywała na konieczność utrzymania efektywnej floty oceanicznej zdolnej do zagwarantowania bezpieczeństwa interesów Rosji w przyległych akwenach morskich i oceanicznych. Jej wykonanie w praktyce okazało się niemożliwe z braku sił odpowiedniej liczby pozostających w gotowości jednostek bojowych i pomocniczych – jeszcze w latach 2008-2009 z 210 większych okrętów bojowych rosyjskich sił morskich, 66 pozostawało w remoncie lub konserwacji, z pozostałych 144 jednostek, gotowość operacyjną utrzymywało jedynie od 20 do 30 okrętów. Spadek nakładów przełożył się na sprawność techniczną okrętów, większość jednostek przekroczyła okresy międzyremontowe. Pozornie sprawne jednostki operowały z ograniczeniami eksploatacyjnymi dotyczącymi uzbrojenia i wyposażenia technicznego. W konsekwencji znacznej redukcji i faktycznej degradacji potencjału, zadania floty ograniczono do priorytetowego utrzymania potencjału jądrowego, w składzie tzw. strategicznej triady jądrowej, a także wydzielonego komponentu sił okrętowych i lotniczych zdolnego do reagowania na przyległych akwenach morskich. W lutym 2010 roku zatwierdzono zmodyfikowaną wersję doktryny, ponownie znowelizowaną w grudniu 2014 roku, która zakładała m.in. zwiększenie obecności rosyjskiej marynarki wojennej w strefie oceanicznej. W lipcu 2015 roku prezydent FR podpisał nową Doktrynę Morską Rosji, z terminem obowiązywania do 2035 roku i przewidującą, że flota zapewniać ma utrzymanie i poszerzenie wpływów na obszarze Oceanu Spokojnego oraz północnego Atlantyku, a także w rejonie arktycznym.

Plany modernizacji marynarki wojennej i ich realizacja

Rozpoczęty w ramach przyjętej we wrześniu 2010 roku Koncepcji Budowy i Rozwoju Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej do 2020 roku (Концепция строительства и развития Вооружённых Сил Российской Федерации на период до 2020 года), a faktycznie już w 2009 roku, program reorganizacji rosyjskich sił morskich powiązany z planem ich modernizacji, zakładał m.in. redukcję struktur w systemie dowodzenia, zmniejszenie liczby dowództw i związków taktycznych floty, redukcję lotnictwa morskiego (przekazanie większości samolotów bojowych w podporządkowanie sił powietrznych) i zmiany w strukturach wojsk brzegowych WMF. Jeszcze w grudniu 2000 roku zatwierdzono drugi od czasu rozpadu ZSRR długookresowy plan modernizacji technicznej rosyjskich sił zbrojnych, a pierwszy który miał realne finansowe podstawy realizacji, Państwowy Program Uzbrojenia na lata 2001-2010 – GPW-2010 (Государственная Программа Вооружения на период 2001–2010). Plan przewidywał budowę i wprowadzenie do służby ponad 50 okrętów bojowych. Z uwagi na sytuację finansową był on w praktyce nierealny. Od 2000 roku do końca 2005 roku podniesiono bandery zaledwie na czterech nowych jednostkach bojowych: okręcie dozorowym Tatarstan projektu 1166K, trałowcu Władimir Gumanienko projektu 12660 Rubin i dwóch kutrach desantowych projektu 11770 Sierna, w tym samym okresie rozpoczęto budowę czterech okrętów podwodnych i dziewięciu większych nawodnych okrętów bojowych. 

Zgodnie z kolejnym Państwowym Programem Uzbrojenia na lata 2006-2015, przyjętym do realizacji w listopadzie 2005 roku, w ciągu następnej dekady oczekiwano wejścia do służby lub rozpoczęcia budowy 23 nowych okrętów bojowych, w tym pięciu jednostek podwodnych z rakietami strategicznymi, sześciu konwencjonalnych okrętów podwodnych, czterech fregat i ośmiu korwet. Również wykonanie tego planu było od początku mało realne, w ciągu czterech lat obowiązywania tej edycji GPW, tj. w latach 2006-2010, rosyjska marynarka wojenna wzbogaciła się o trzy okręty podwodne oraz dziesięć jednostek nadwodnych. Jednak zwiększony poziom finansowania marynarki wojennej pozwolił na w tym czasie na rozpoczęcie budowy czterech jednostek podwodnych i 17 większych nawodnych jednostek bojowych, co było pewnym postępem w stosunku do lat 90. i okresu 2001-2005.

Zatwierdzony w 2010 roku Państwowy Program Uzbrojenia na okres 2011-2020 w zakresie nowych jednostek pływających przewidywał ambitnie wejście do służby w latach 2011-2015 aż 36 okrętów bojowych wszystkich podstawowych klas, w tym czterech strategicznych okrętów podwodnych, dwóch atomowych jednostek wielozadaniowych, sześciu konwencjonalnych okrętów podwodnych, 10 fregat, pięciu korwet wielozadaniowych, sześciu małych okrętów rakietowych i trzech dużych jednostek desantowych, a w następnych pięciu latach – kolejnych 51 nowych i sześciu zmodernizowanych jednostek bojowych. Już jednak w czasie zatwierdzania GPW-2020 wiadomym było, że nie ma szans realizacji programu w pełnej zakładanej skali. Poza wspomnianymi 13 jednostkami podwodnymi i nawodnymi, które podniosły banderę do końca 2010 roku, w grudniu tego roku w budowie znajdowało się 16 większych okrętów bojowych, w tym trzy okręty podwodne z rakietami balistycznymi projektu 955 Boriej-A, dwie wielozadaniowe jednostki podwodne projektu 08851 Jasień-M, dwa klasyczne okręty podwodne projektu 677 Łada oraz jeden projektu 06363 Warszawianka, dwie fregaty projektu 22350 i jedna projektu 113456, cztery korwety projektu 20380 Korwet-1, mały okręt rakietowy projektu 21631 Bujan-M, dwa małe okręty artyleryjskie projektu 21630 Bujan, duży okręt desantowy projektu 11711 i okręt rozpoznawczy projektu 18280.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW Numer Specjalny 14