Modernizacja techniczna Sił Powietrzno-Kosmicznych Federacji Rosyjskiej. Lata 2008-2017

Tomasz Kwasek

W ciągu ostatnich 10 lat siły zbrojne Federacji Rosyjskiej odebrały imponującą liczbę nowych, załogowych statków powietrznych - ponad tysiąc. Tym samym statystycznie, w wymiarze dekady, co roku Rosjanie pozyskiwali około stu nowych samolotów i śmigłowców różnych typów. Zwłaszcza lata 2012-2015 odznaczały się imponującymi wskaźnikami. Problemem jest jednak rozproszenie dostaw na liczne typy maszyn, widoczny obecnie spadek dostaw oraz wciąż odczuwalny brak w linii samolotów bojowych piątej generacji. 

W 2017 roku elementy rosyjskiego lotnictwa wojskowego, rozpoznania przestrzeni powietrznej i kosmicznej oraz obrony powietrznej wchodziły formalnie w skład trzech rodzajów wojsk podporządkowanych dowództwu Sił Powietrzno-Kosmicznych – WKS (Воздyшно-космические силы), tj. Sił Powietrznych – WWS (Военно-воздуyшные сиилы), Wojsk Obrony Powietrznej i Przeciwrakietowej WPWO-PRO (Войска противовоздушной и противоракетной обороны) oraz Wojsk Kosmicznych – WK (Космические войска).

Jeśli idzie o samoloty, to zasadniczym odbiorcą nowych maszyn, jak również beneficjentem programów modernizacji już użytkowanych, są przede wszystkim rosyjskie Siły Powietrzne (a w znacznie mniejszym zakresie Lotnictwo Morskie Morskiej Floty Wojennej). Jeśli idzie o samoloty bojowe, aktualnie Rosjanie użytkują w WKS w przybliżeniu:

- 11 (16) bombowców strategicznych Tu-160

- 55 bombowców strategicznych Tu-95

- 60 bombowców operacyjnych Tu-22M

- 300 myśliwców rodziny Su-27/30/35

- 150 myśliwców MiG-31

- 250 myśliwców MiG-29

- 100 bombowców frontowych Su-34

- 200 bombowców frontowych Su-24

- 200 samolotów szturmowych Su-25.

Łącznie ok. 1300 maszyn bojowych aż jedenastu typów. Spośród nich jedynie nieco ponad 350 to samoloty dostarczone w ciągu ostatnich 10 lat, pozostałe to egzemplarze starsze, choć część z nich poddana została modernizacji.

Samoloty bombowe (nosiciele rakiet)

W zakresie rosyjskiego lotnictwa dalekiego zasięgu – DA (Дальняя авиация),  już Państwowy Program Zbrojeniowy na lata 2006-2015 – GPW-2015 (Государственная Программа Вооружения на период 2006–2015) zakładał ramowo modernizacje dla wszystkich typów samolotów bombowych – nosicieli strategicznych oraz operacyjnych rakiet skrzydlatych, a kolejny program na lata 2011-2020, czyli GPW-2020, przewidywał modernizację 10 samolotów Tu-160, 20 maszyn Tu-95MS i do 30 bombowców Tu-22M3.

Tu-160M

Jeśli chodzi o samoloty bombowe Tu-160, modernizacja przebiega wieloetapowo. Wstępne porozumienie o unowocześnieniu 10 samolotów z koncernem Tupolew (ПАО Туполев) zawarto w marcu 2002 roku, jednak kontrakt na przebudowę trzech maszyn rosyjski resort obrony podpisał dopiero w lipcu 2013 roku. Jeszcze w 2006 roku zmodyfikowano pierwszy egzemplarz (prototyp modernizacji) do standardu nazwanego Tu-160M1, który jest pierwszym etapem modernizacji bombowca. Docelowo projekt przebudowy do standardu Tu-160M, opracowany w biurze konstrukcyjnym koncernu Tupolew, obejmuje montaż nowego wyposażenia awionicznego, w tym podzespołów systemu nawigacyjno-celowniczego oraz przystosowanie samolotu do przenoszenia i odpalania najnowszych wzorów uzbrojenia. W ramach pracy badawczo-konstrukcyjnej zrealizowano integrację samolotu z nowymi pociskami manewrującymi Ch-101 z głowicą konwencjonalną i Ch-102 z ładunkiem jądrowym oraz bombami kierowanymi KAB-1500Ł i KAB-500Ł, a także swobodnie spadającymi OFAB-500U i OFAB-250-270. Prototypowy samolot wariantu docelowego Tu-160M, przebudowany w Kazańskim Zjednoczeniu Produkcji Lotniczej im. S. P. Gorbunowa – KAPO (Казанское авиационное производственное объединение им. С. П. Горбунова, obecnie Kazańskie Zakłady Lotnicze im. S. P. Gorbunowa – Казанский авиационный завод им. С.П. Горбунова), należących do koncernu Tupolew, oblatano w maju 2016 roku, a loty testowe pierwszego egzemplarza zmodernizowanego bombowca rozpoczęto we wrześniu tego samego roku. Jednocześnie, w latach 2011-2017, przekazano siłom powietrznym kolejne cztery samoloty w wariancie przejściowym Tu-160M1, a na dwóch dalszych maszynach rozpoczęto kolejny etap modernizacji. Według oficjalnych danych zawartych w GPW-2020 do standardu Tu-160M miały być przebudowane wszystkie operacyjne samoloty tego typu, tj. 16 sztuk wedle spisu z 2011 roku.

Tu-95MSM

Pierwsza faza modernizacji pozostających w linii turbośmigłowych samolotów bombowych – nosicieli rakiet Tu-95MS miała rozpocząć się jeszcze w 2000 roku. PPZ-2015 wskazywał, że unowocześnieniu będzie podlegać około 30-40 samolotów. W 2008 roku ujawniono, że z całej floty Tu-95MS modernizacja ma objąć jedynie najnowsze nosiciele rakiet skrzydlatych Ch-55/Ch-55SM, czyli Tu-95MS-16 z aparaturą kierowania strzelaniem Sprut-SM. Według oficjalnych informacji samoloty Tu-95MS z systemem kierowania strzelaniem Osina z tymi pociskami nie mają być modernizowane.

Projekt modernizacji został opracowany przez biuro konstrukcyjne należące do koncernu Tupolew, a ramowy kontrakt na modernizację samolotów podpisano w grudniu 2009 roku. Wykonawcą prac został Taganroski Naukowo-Techniczny Komplekso Lotniczy im. G. M. Beriewa – TANTK (Таганрогский авиационный научно-технический комплекс имени Г. М. Бериева), należący do Zjednoczonej Kompanii Lotniczej – OAK (AO Объединенная авиастроительная корпорация). Prototyp zmodernizowanego samolotu Tu-95MSM przekazano do prób w lipcu 2011 roku. Samolot ma unowocześnione systemy awioniki, w tym nowy radiolokator, urządzenia nawigacyjne i walki elektronicznej, jest przystosowany do przenoszenia najnowszych strategicznych pocisków manewrujących Ch-101 i Ch-102. Układ napędowy także ma podlegać modyfikacji, m.in. montowane są nowe śmigła. Serię czterech kolejnych egzemplarzy Tu-95MSM dostarczono w latach 2015-2016, jednak nie były wyposażone we wszystkie przewidziane umową nowe elementy wyposażenia awionicznego. Ostatecznie samoloty te doposażone zostały w ciągu kolejnych dwóch lat. Według części informacji zamówienie TANTK na podzespoły wyposażenia Tu-95MSM obejmuje 11 kompletów, co może sugerować ilość planowanych do modernizacji w pierwszej fazie maszyn. Warto dodać, że równolegle prowadzone były w latach 2011-2017 w zakładach Awiakor (OOO Авиакор — авиационный завод) remonty Tu-95MS i przystosowanie maszyn do przenoszenia pocisków Ch-101/Ch-102.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW Numer Specjalny 14