Morska straż
Grzegorz Goryński
Morska straż
20 lat Morskiego Oddziału Straży Granicznej
im. płk. Karola Bacza
Święto Straży Granicznej jest doskonałym pretekstem nie tylko do fetowania jubileuszu formacji, ale także do analiz i refleksji. Dwie dekady to wystarczający okres, aby podjąć próbę podsumowania dotychczasowego dorobku jej funkcjonariuszy, ale także wskazać główne sukcesy i niepowodzenia.
TRUDNE POCZĄTKI
Przemiany zachodzące w Polsce po 1989 roku nie ominęły także systemu ochrony granic. Podjęte przez Sejm RP prace legislacyjne przyniosły pakiet nowych ustaw, które zapoczątkowały szereg zmian. W miejsce Wojsk Ochrony Pogranicza (WOP, powołanych 13 września 1945 r.) miała powstać nowa formacja – Straż Graniczna. Jej zorganizowanie minister Spraw Wewnętrznych Krzysztof Kozłowski powierzył decyzją nr 53/90 z 5 listopada 1990 roku zespołowi pod przewodnictwem ppłk. Marka Lisieckiego. Miał on tę Straż utworzyć w ciągu sześciu miesięcy (od 19 listopada 1990 do 19 maja 1991 r.). Zadanie było złożone, gdyż nie można było odstąpić od ochrony granicy i kontroli ruchu osobowego. Ostatecznie prace organizacyjnie zakończono 15 maja 1991 roku. Nazajutrz minister Spraw Wewnętrznych Henryk Majewski zarządzeniem nr 47/91 rozformował WOP (dowództwo i wszystkie brygady, przenosząc ich żołnierzy zawodowych do rezerwy), a w to miejsce powołał nowy organ o nazwie Straż Graniczna (SG). Komendant główny SG jest centralnym organem administracji państwowej do spraw ochrony granicy państwowej oraz kontroli ruchu osobowego. SG to formacja typu policyjnego, będąca jednocześnie częścią administracji państwowej typu specjalnego. Jest ona jednolita, umundurowana i uzbrojona. Komendanci oddziałów, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów oraz strażnic są we wspomnianym zakresie organami terenowymi. SG początkowo podporządkowano MSW, a od 1997 roku ministrowi MSWiA. 16 maja 1991 roku powołano Komendę Główną, 13 oddziałów SG oraz Centrum Szkolenia SG. Do bezpośredniej ochrony granicy utworzono 152 strażnice, a do kontroli ruchu granicznego w 172 przejściach granicznych 55 granicznych placówek kontrolnych (GPK). 1 sierpnia 1991 roku powstał jeszcze jeden oddział – Morski Oddział Straży Granicznej (MOSG) z siedzibą w Gdańsku. Jego komendantem został kmdr Stanisław Lisak. Powołanie tej jednostki zakończyło pierwszy, bardzo trudny etap procesu transformacji systemu ochrony granic RP i formowania SG.
POWSTAJE MORSKI ODDZIAŁ
1 sierpnia 1991 roku na terenie Kaszubskiego Dywizjonu SG w Gdańsku Westerplatte odbyła się historyczna uroczystość. W obecności m.in. szefa Sztabu MW kadm. Ryszarda Łukasika i komendanta głównego SG, płk. Marka Lisieckiego, kmdr Ludwik Siwek zameldował zakończenie działalności Morskiej Brygady Okrętów Pogranicza (MBOP), a kmdr Stanisław Lisak, rozpoczęcie funkcjonowania MOSG. Powstał on na bazie przekazanych SG sił i środków rozformowanej MBOP, która do tego dnia organizacyjnie wchodziła w skład MW RP. Porozumienie w tej sprawie podpisali 4 czerwca 1991 r. ministrowie: Obrony Narodowej i Spraw Wewnętrznych. 12 lipca komendant główny SG, płk Marek Lisiecki, wydał zarządzenie organizacyjne o utworzeniu MOSG. Tym samym rozpoczął się nowy, jakościowo inny etap w ochronie morskiej granicy RP. Przed utworzeniem SG ochronę granicy morskiej sprawowały trzy nadmorskie brygady WOP – Kaszubska w Gdańsku, Bałtycka w Koszalinie i Pomorska w Szczecinie oraz wydzielony związek taktyczny MW – MBOP. Wejście w życie ustaw o ochronie granicy państwowej, o SG oraz o obszarach morskich RP i administracji morskiej z 21 marca 1991 roku doprowadziło do zmiany istniejącego dotychczas systemu ochrony granicy morskiej. Zadania postawione w nich przed SG sprawiły, że jej działalność nie ogranicza się do ochrony morza terytorialnego i morskiej granicy państwa. Zostały one poszerzone m.in. o ochronę interesów ekonomicznych i ekologicznych na polskich obszarach morskich (morskie wody wewnętrzne, morze terytorialne i wyłączna strefa ekonomiczna – WSE).
Przemiany zachodzące w Polsce po 1989 roku nie ominęły także systemu ochrony granic. Podjęte przez Sejm RP prace legislacyjne przyniosły pakiet nowych ustaw, które zapoczątkowały szereg zmian. W miejsce Wojsk Ochrony Pogranicza (WOP, powołanych 13 września 1945 r.) miała powstać nowa formacja – Straż Graniczna. Jej zorganizowanie minister Spraw Wewnętrznych Krzysztof Kozłowski powierzył decyzją nr 53/90 z 5 listopada 1990 roku zespołowi pod przewodnictwem ppłk. Marka Lisieckiego. Miał on tę Straż utworzyć w ciągu sześciu miesięcy (od 19 listopada 1990 do 19 maja 1991 r.). Zadanie było złożone, gdyż nie można było odstąpić od ochrony granicy i kontroli ruchu osobowego. Ostatecznie prace organizacyjnie zakończono 15 maja 1991 roku. Nazajutrz minister Spraw Wewnętrznych Henryk Majewski zarządzeniem nr 47/91 rozformował WOP (dowództwo i wszystkie brygady, przenosząc ich żołnierzy zawodowych do rezerwy), a w to miejsce powołał nowy organ o nazwie Straż Graniczna (SG). Komendant główny SG jest centralnym organem administracji państwowej do spraw ochrony granicy państwowej oraz kontroli ruchu osobowego. SG to formacja typu policyjnego, będąca jednocześnie częścią administracji państwowej typu specjalnego. Jest ona jednolita, umundurowana i uzbrojona. Komendanci oddziałów, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów oraz strażnic są we wspomnianym zakresie organami terenowymi. SG początkowo podporządkowano MSW, a od 1997 roku ministrowi MSWiA. 16 maja 1991 roku powołano Komendę Główną, 13 oddziałów SG oraz Centrum Szkolenia SG. Do bezpośredniej ochrony granicy utworzono 152 strażnice, a do kontroli ruchu granicznego w 172 przejściach granicznych 55 granicznych placówek kontrolnych (GPK). 1 sierpnia 1991 roku powstał jeszcze jeden oddział – Morski Oddział Straży Granicznej (MOSG) z siedzibą w Gdańsku. Jego komendantem został kmdr Stanisław Lisak. Powołanie tej jednostki zakończyło pierwszy, bardzo trudny etap procesu transformacji systemu ochrony granic RP i formowania SG.
POWSTAJE MORSKI ODDZIAŁ
1 sierpnia 1991 roku na terenie Kaszubskiego Dywizjonu SG w Gdańsku Westerplatte odbyła się historyczna uroczystość. W obecności m.in. szefa Sztabu MW kadm. Ryszarda Łukasika i komendanta głównego SG, płk. Marka Lisieckiego, kmdr Ludwik Siwek zameldował zakończenie działalności Morskiej Brygady Okrętów Pogranicza (MBOP), a kmdr Stanisław Lisak, rozpoczęcie funkcjonowania MOSG. Powstał on na bazie przekazanych SG sił i środków rozformowanej MBOP, która do tego dnia organizacyjnie wchodziła w skład MW RP. Porozumienie w tej sprawie podpisali 4 czerwca 1991 r. ministrowie: Obrony Narodowej i Spraw Wewnętrznych. 12 lipca komendant główny SG, płk Marek Lisiecki, wydał zarządzenie organizacyjne o utworzeniu MOSG. Tym samym rozpoczął się nowy, jakościowo inny etap w ochronie morskiej granicy RP. Przed utworzeniem SG ochronę granicy morskiej sprawowały trzy nadmorskie brygady WOP – Kaszubska w Gdańsku, Bałtycka w Koszalinie i Pomorska w Szczecinie oraz wydzielony związek taktyczny MW – MBOP. Wejście w życie ustaw o ochronie granicy państwowej, o SG oraz o obszarach morskich RP i administracji morskiej z 21 marca 1991 roku doprowadziło do zmiany istniejącego dotychczas systemu ochrony granicy morskiej. Zadania postawione w nich przed SG sprawiły, że jej działalność nie ogranicza się do ochrony morza terytorialnego i morskiej granicy państwa. Zostały one poszerzone m.in. o ochronę interesów ekonomicznych i ekologicznych na polskich obszarach morskich (morskie wody wewnętrzne, morze terytorialne i wyłączna strefa ekonomiczna – WSE).
Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 5/2011