Morskie i wojskowe wersje AW101 [2]

Tomasz Dmitruk

W drugiej części monografii AW101 opisane zostaną wersje dostarczone dla wszystkich użytkowników poza Wielką Brytanią i Włochami (omówiono w pierwszej części) oraz konstrukcja śmigłowca.

Wersja cywilna Mk 510

Od początku uruchomienia programu śmigłowców EH101 przewidywano, że będą one także oferowane na rynku cywilnym. W tym celu opracowano dwa różne projekty śmigłowców. Pierwszy z nich dotyczył wersji pasażerskiej, bez tylnej rampy załadunkowej, z siedzeniami dla 30 pasażerów. Otrzymała ona oznaczenie Seria 300 i była reklamowana pod nazwą Heliliner. Odmiana ta nie znalazła jednak odbiorców. Jej konfiguracji odpowiadały jedynie prototypy PP3 i PP8.

Drugi projekt cywilny, oznaczony jako Seria 500, opracowano w odmianie transportowo-pasażerskiej, z tylną rampą załadunkową. Konfiguracji tej odpowiadał prototyp PP9. Wytwórnia Agusty wyprodukowała 2 śmigłowce tego typu nadając im oznaczenie wersji Mk 510. Pierwszy egzemplarz (nr seryjny 50012) oblatano 17 czerwca 1997 roku. Użyto go do prób w różnych warunkach atmosferycznych i do celów promocyjnych wersji cywilnej oraz testowania nowych technologii. W październiku 2004 roku został przebudowany na demonstrator amerykańskiej wersji prezydenckiej US101, a w 2012 roku wykorzystano w filmie „Skyfall”. Drugi EH101 Mk 510 (nr. ser. 50014) zamówiony został w listopadzie 1996 roku przez tokijską policję. Oblotu dokonano we wrześniu 1997 roku i przekazano odbiorcy 25 marca 1999 roku. Po niemal 20 latach użytkowania został wycofany ze służby.

Kanada

Pierwszym większym odbiorcą eksportowym EH101 (po zamówieniach dla Wielkiej Brytanii, Włoch i japońskiej policji) stała się Kanada. Pierwotnie państwo to było zainteresowane zamówieniem 50 śmigłowców EH101, w tym 35 szt. w wersji ZOP (zbliżonych do brytyjskich Merlinów HM.1) oraz 15 szt. w wersji ratownictwa morskiego SAR. Pierwsze z nich otrzymały kanadyjskie oznaczenie CH-148 Petrel, a drugie CH-149 Chimo. Miały one zastąpić użytkowane śmigłowce ZOP CH-124 Sea King i SAR CH-113 Labrador. O zawartej umowie poinformowano 24 lipca 1992 roku. Jej wartość wynosiła ok. 4,4 mld CAD (dolarów kanadyjskich). Po wyborze nowego rządu i ze względu na cięcia budżetowe w 1993 roku najpierw w sierpniu ograniczono zakres kontraktu o 7 szt. śmigłowców w wersji ZOP, a następnie, 4 listopada 1993 roku całe zamówienie anulowano, płacąc wykonawcy rekompensatę w wysokości 353 mln USD.

Choć kontrakt anulowano, to nie rozwiązało to zapotrzebowania Royal Canadian Air Force na nowe śmigłowce. W rezultacie do zadań ZOP w listopadzie 2004 roku zamówiono śmigłowce Sikorsky S-92, które otrzymał lokalną nazwę C-148 Cyclone. Natomiast w przypadku następcy ratowniczych CH-113, wiosną 1995 roku ponownie zaproponowano śmigłowiec EH101, ale w oparciu o cywilną Serię 500, dostosowaną do zadań SAR, której później nadano oznaczenie producenta Mk 511 i kanadyjskie CH-149 Cormorant. Kontrakt na dostawę 15 szt. śmigłowców o wartości 579 mln CAD podpisano 5 stycznia 1998 roku. Pierwszy egzemplarz oblatano w Verigiate 7 marca 2000 roku. Po zakończeniu prób już we wrześniu 2001 roku został on wraz z drugim wyprodukowanych CH-149 przekazany zamawiającemu. Do bazy w Comox oba śmigłowce dotarły 11 października 2001 roku. Dostawy wszystkich zamówionych maszyn zakończono w połowie 2003 roku.

Użytkownikami CH-149 są trzy dywizjony: 442. Dywizjon Transportowo-Ratowniczy z 19. Skrzydła stacjonujący w CFB Comox, za zachodnim wybrzeżu Kanady, 413. Dywizjon Transportowo-Ratowniczy z 14. Skrzydła z bazą w Greenwood położonej na półwyspie Nowa Szkocja, na wschodnim wybrzeżu Kanady oraz 103. Dywizjon Poszukiwawczo-Ratowniczy z 9. Skrzydła w CFB Gander, położonej na wyspie Nowa Funlandia w północno-wschodniej części Kanady.

W trakcie eksploatacji jeden egzemplarz (nr seryjny 50134) z 413. Dywizjonu w trakcie nocnych ćwiczeń uległ katastrofie 13 lipca 2006 roku wpadając do morza w rejonie Canso w Nowej Szkocji. W katastrofie śmierć poniosło 3 członków załogi, a pozostałych 4 zostało rannych.

CH-149 zostały wyprodukowane we włoskich zakładach Agusta. Otrzymały silniki GE T700-GE-T6A1, tylną rampę ładunkową oraz dwie elektryczne wciągarki ratownicze, każda o udźwigu 273 kg, zamontowane na jednym wysięgniku nad drzwiami kabiny ładunkowej z prawej strony kadłuba. Nie posiadają natomiast składanej belki ogonowej, obserwacyjnej głowicy optoelektronicznej, ani systemu samoobrony. Pod osłoną części nosowej kadłuba zainstalowano radiolokator nawigacyjny i pogodowy RDR-1400. Śmigłowiec wyposażono również w nawigacyjną platformę bezwładnościową sprzężoną z odbiornikiem GPS oraz reflektor Spectrolab SX-16 do poszukiwania rozbitków. W kabinie pilotów zamontowano 6 kolorowych wyświetlaczy CRT oraz dwa małe wyświetlacze systemu misji. Kanadyjskie EH101 wyróżnia malowanie na kolor żółty z czerwonymi elementami.

W 2017 roku poinformowano, że rząd Kanady jest zainteresowany przeprowadzeniem modernizacji śmigłowców CH-149 w ramach Programu CMLU (Cormorant Mid-Life Upgrade), co ma pozwolić na eksploatację kanadyjskich AW101 przez kolejne 25 lat. Propozycję udziału w programie zgłosiło konsorcjum Leonardo Helicopters oraz IMP Aerospace & Defence, tworzące tzw. „Team Cormorant”, do którego przystąpiły także firmy CAE, GE Canada oraz Rockwell Collins Canada. Poza modernizacją posiadanych 14 śmigłowców, planuje się także przekazać kanadyjskim siłom powietrznym kolejne 7 szt. AW101 które mają powstać w wyniku przebudowy 9 szt. śmigłowców VH-71A odkupionych przez Kanadę od Stanów Zjednoczonych w 2011 roku (o czym piszemy dalej). Śmigłowce te nadal przechowywane są w magazynach firmy IMP w mieście Halifax. W procesie modernizacji proponuje się wykorzysta najnowszą konfiguracji SAR zastosowaną w norweskiej wersji Mk 612. Mimo prowadzonych analiz rząd Kanady jak dotąd nie podjął ostatecznej decyzji o realizacji programu CMLU.

Dania

Kolejnym zamawiającym EH101 po Kanadzie stała się Dania, która również zdecydowała się na zakup śmigłowców opartych o cywilną odmianę Serii 500. O wyborze tej konstrukcji poinformowano we wrześniu 2001 roku, a kontrakt o wartości 343,3 mln USD na dostawę 14 szt. w wersji Mk 512 dla duńskich sił powietrznych (Flyvevåbnet) podpisano 7 grudnia 2001 roku. Duńskie EH101 nazwano „Merlin Joint Supporter” i dostarczono w dwóch konfiguracjach. Pierwsza z nich obejmowała 6 szt. śmigłowców w uniwersalne wersji transportowej. Druga konfiguracja dotyczyła 8 szt. śmigłowców poszukiwania i ratownictwa morskiego (SAR).

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 8/2019