Morskie i wojskowe wersje AW101 cz.1

Tomasz Dmitruk

Najpóźniej za 3,5 roku Polska dołączy ma do grona 11 państw obecnie użytkujących śmigłowce AW101. To efekt kontraktu o wartości 1,65 mld PLN podpisanego 26 kwietnia br. w Świdniku. Umowa przewiduje w terminie do 2022 roku dostawę na potrzeby Marynarki Wojennej RP czterech AW101 w wersji zwalczania okrętów podwodnych oraz bojowego poszukiwania i ratownictwa (ZOP/CSAR). Zanim to nastąpi, warto przypomnieć kto i w jakich wersjach obecnie użytkuje ten typ śmigłowców oraz jakimi cechami się one charakteryzują.

AW101 to trójsilnikowy, średni śmigłowiec o dopuszczalnej masie startowej 15,6 tony. W zależności od wersji przeznaczony jest do realizacji zadań: zwalczania okrętów podwodnych i nawodnych, wczesnego ostrzegania, transportowych, poszukiwawczo-ratowniczych SAR i CSAR, wsparcia operacji sił specjalnych oraz przewozu pasażerów, w tym najważniejszych osób w państwie (VIP). W analizie skoncentrowano się na jego morskich i wojskowych wersjach.Ze względu na obszerność tematu, artykuł został podzielony na dwie części. W pierwszej przedstawiono skróconą historię opracowania AW101, a także omówione zostaną wersje wyprodukowane i zamówione dla Wielkiej Brytanii oraz Włoch.

Początki

Historia programu AW101 sięga połowy lat 70. XX wieku, kiedy to brytyjska marynarka wojenna (Royal Navy) rozpoczęła poszukiwania następcy śmigłowców Westland Sea King. Wiosną 1977 roku Ministerstwo Obrony Wielkiej Brytanii opublikowało wymagania Staff Requirement (Sea) 6646 na następcę tych maszyn w wersji zwalczania okrętów podwodnych (ZOP). W rezultacie brytyjska firma Westland Helicopters w 1978 roku rozpoczęła prace związane z opracowaniem nowego modelu śmigłowca, który otrzymał nazwę WG.34. Projekt ten nie doczekał się jednak nigdy realizacji, ale dzięki niemu uzyskano cenne doświadczenie wykorzystane później przy opracowaniu AW101. Mniej więcej w tym samym czasie, zainteresowanie nabyciem następcy śmigłowców Sea King wyraziły także Włochy. Dość szybko ustalono, że potrzeby obu państw są zbieżne, w wyniku czego w listopadzie 1979 roku doszło do zawarcia pierwszej brytyjsko-włoskiej umowy międzyrządowej na wspólne opracowanie śmigłowca ZOP średniej wielkości. Siedem miesięcy później, w czerwcu 1980 roku, utworzone zostało konsorcjum European Helicopters Industries (EHI) z siedzibą w Farnborough koło Londynu, którego udziałowcami stała się brytyjska firma Westland Helicopters z Yeovil i włoska Agusta z Cascina Costa. Konsorcjum stało się przyszłym producentem śmigłowca AW101, który jednak pierwotnie otrzymał nazwę EH101. W tym miejscu warto bowiem przypomnieć, że nazwa AW101 obowiązuje dopiero od 2007 roku. W konsekwencji, w artykule dla wersji powstałych początkowo stosowana jest nazwa EH101, a dla tych opracowanych od 2008 roku - AW101.

Niemal dokładnie rok od powstania EHI, 12 czerwca 1981 roku, rządy Wielkiej Brytanii i Włoch zaakceptowały rozpoczęcie 9-miesięcznej fazy definicji wymagań projektowych. W tym celu powołano dwustronną komisję. Na tym etapie podjęto m.in. decyzję, że opracowane zostaną wersje śmigłowca morskiego, wojskowa jak i cywilna, ale obie będą bazowały na tej samej platformie. Początkowo prace nie przebiegały jednak zbyt szybko i dopiero w styczniu 1984 roku poinformowano o przyspieszeniu programu, czego efektem było zawarcie 7 marca 1984 roku kontraktu na realizację fazy projektowania i rozwoju. W praktyce oznaczało to opracowanie dokumentacji wykonawczej prototypów oraz przystąpienie do ich budowy. Zdecydowano, że prototypy powstaną równolegle w Wielkiej Brytanii i we Włoszech. Miało ich powstać łącznie 10, w tym pięć brytyjskich i cztery włoskie, a firma Agusta miała dodatkowo wyprodukować płatowiec do prób statycznych. Do ich montażu przystąpiono w marcu 1985 roku. Zanim jednak powstały, w Yeovil uruchomiono pierwszy symulator EH101.

Prototypy

Prace związane z produkcją pierwszego brytyjskiego prototypu PP1 (brytyjskie oznaczenie ZF641) zakończono 7 kwietnia 1987 roku. Była to wersja ZOP, bez rampy ładunkowej i ze składaną belką ogonową, która początkowo nie otrzymała wyposażenia zadaniowego (tj. radar, sonar itp.). Prototyp pomalowany został na kolor granatowy z jaśniejszymi niebieskimi pasami umieszczonymi wzdłuż kadłuba. Podobnie jak trzy kolejne prototypy przeznaczony został głównie do przeprowadzenia: prób pilotażowych, weryfikacji własności lotnych, osiągów oraz wyznaczania ograniczeń eksploatacyjnych, a także do opracowania instrukcji obsługi. Oblotu PP1 dokonano w Yeovil 9 października 1987 roku, a za sterami siedzieli piloci doświadczalni Trevor Eggington i Colin Hague. Wydarzenie to rozpoczęło okres prób nowej konstrukcji trwających przez kolejne 8 lat, kiedy to zakończono budowę pierwszego seryjnego egzemplarza EH101.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 7/2019