Muzeum Jad La-Szirjon Latrun
Andrzej Kiński
Muzeum Jad La-Szirjon Latrun
Z pewnością na sławę muzeum w Latrun wpływa fakt, że wizyta w nim daje możliwość zapoznania się z niemal kompletnym zbiorem tematycznym związanym z toczącym się nieprzerwanie od 1948 roku do dziś, zbrojnym konfliktem izraelsko-arabskim. A mimo upływu lat i zmian geopolitycznych na świecie, sytuacja na Bliskim i Środkowym Wschodzie ma kluczowe znaczenie dla polityki głównych potęg gospodarczych i militarnych. Tę zaś w znacznym stopniu determinują arabsko-izraelskie oraz perskoizraelskie antagonizmy. Także w ramach starć Izraela i jego sąsiadów miały miejsce jedne z największych bitew pancernych po zakończeniu II wojny światowej, mających kluczowe znaczenie dla rozwoju technicznego sprzętu pancernego na całym świecie, a także taktyki użycia jednostek czołgów, stając się najlepszym poligonem doświadczalnym dla samych pojazdów z obu stron żelaznej kurtyny i zasad ich wykorzystania bojowego. Nie tylko ulokowanie w Latrun kompleksu o oficjalnej nazwie Miejsce Pamięci i Muzeum Wojsk Pancernych Sił Obronnych Izraela doskonale oddaje jego historyczne znaczenie. Wzgórze i pasmo wzniesień górujące nad mającym strategiczne znaczenie szlakiem ze wschodu na zachód Judei, prowadzącym znad Morza Śródziemnego ku najważniejszej osadzie w okolicy, istniejącej już 4000 lat p.n.e. jako skupisko ludności Jerozolimie, do której ok. 1003 r. p.n.e. żydowski król Dawid przeniósł stolicę Królestwa Izraela, od stuleci miały znaczenie militarne. To tu Jozue, sukcesor Mojżesza, pokonał Amorytów, a król Dawid Filistynów. W 1187 roku na najwyższym ze wzgórz, liczącym 250 m n.p.m., swój zamek zbudowali templariusze (dziś stoi na nim, otoczony oliwnym gajem, założony w 1890 roku klasztor trapistów). Na niższym wzgórzu po przeciwległej stronie drogi w latach 1941-42 swój umocniony posterunek (tzw. Tegart fort), jakich wiele powstało wzdłuż granic mandatowego terytorium Palestyny, wznieśli Brytyjczycy. Historia Latrun ma także swój polski epizod – tu od lata 1940 roku stacjonowali żołnierze Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, którzy przeszli pod koniec czerwca 1940 roku z Syrii do, kontrolowanej przez Brytyjczyków, Palestyny. Potem, po dyslokacji części brygady do Aleksandrii jesienią 1940 roku i jej ostatecznym przeniesieniu do Hajfy w styczniu 1941 roku, zachowano tu Ośrodek Zapasowy SBSK. W dniu proklamowania niepodległości Izraela 14 maja 1948 roku, wycofujący się stąd Brytyjczycy przekazali strategicznie ulokowany fort, kontrolowanemu przez Transjordanię, Legionowi Arabskiemu. Dzięki temu Arabowie mogli panować nad drogą wiodącą przez dolinę Ajalon ku przełęczy Szar Hagai i Jerozolimie oraz skutecznie odpierać izraelskie ataki, także te wspierane przez czołgi. W czasie wojny o niepodległość Izraelczykom, mimo kilkakrotnych prób, nie udało się zdobyć tych wzgórz i do 1967 roku pozostawały one w rękach Jordańczyków. Izraelowi udało się przejąć je, podobnie jak całą Jerozolimę, dopiero w czerwcu 1967 roku w ramach terytorialnych zdobyczy wojny sześciodniowej.
Pełna wersja artykułu w magazynie Poligon 1/2010