Muzeum Lotnicze w Belgradzie

 

 

Pierwsze jugosłowiańskie odrzutowce W muzeum wystawiono trzy bardzo lekkie samoloty bojowe (w rzeczywistości – eksperymentalne) rodziny „451” skonstruowane przez zespół „Konstruktorska Grupa Nr 9” kierowany przez majora Dragoljuba Beslina i wyprodukowane przez zakład Ikarus w Zemunie. Pierwszy samolot, oznaczony po prostu 451, był rozwinięciem wcześniejszego prototypu 232 Pionir z 1947 r. Oba samoloty, 232 i 451, wyróżniają się leżącą pozycją pilota, a główna różnica między nimi to silniki (słabsze Walter Mikron po 44 kW w pierwszym i mocniejsze Walter Minor po 118 kW w drugim). Nie wiem, jak czuł się pilot leżący w krótkim kadłubie, ale chyba niezbyt komfortowo. Proszę sobie wyobrazić leżenie na brzuchu w ciasnym kadłubie z głową w szklanej skrzynce na wysokości kilku kilometrów, a jeszcze przed głową dwa kręcące się śmigła o średnicy po 1,96 m. Największą taktyczną wadą takiego rozwiązania był zupełny brak widoczności do tyłu. W kolejnych samolotach rodziny 451 kabina pilota była już klasyczna. Samolot 451 miał być lekkim szturmowcem – bombowcem nurkującym. Jego uzbrojeniem był niemiecki karabin maszynowy MG 131 kal. 13 mm w przedzie kadłuba i sześć rakiet niekierowanych pod skrzydłami. Pierwszy lot na prototypie 451/I wykonał porucznik Glavicic Radivoj 22 września 1951 r. Drugi prototyp 451/II – ten, który dzisiaj jest w muzeum – wystartował 26 lutego 1952 r. pilotowany przez kapitana Tugomira Prebega. Próby trwały do 1957 r.

Znacznie ważniejszy jest kolejny samolot z tej rodziny – Ikarus 451M, gdzie litera M pochodzi od „mlazni”, odrzutowy. 451M był pierwszym odrzutowcem zaprojektowanym i zbudowanym w Jugosławii; został oblatany 25 października 1952 r. przez kapitana Tugomira Prebega. Samolot latał do 1959 r. Oznaczenie wskazywałoby, że 451M różni się od 451 tylko silnikami, ale zmian jest więcej. Przede wszystkim wyciągnięto kadłub do przodu i urządzono dla pilota znacznie wygodniejszą, konwencjonalną kabinę. Uzbrojenie było nieznacznie mocniejsze: działko Hispano-Suiza HS 404? k?l. 20 mm z 50 nabojami i sześć rakiet niekierowanych. Jedyny zbudowany samolot 451M zachował się w zbiorach muzeum w Belgradzie. Samolot 451M był napędzany dwoma słabiutkimi turbinowymi silnikami odrzutowymi po 150 kG ciągu. Z tymi samymi silnikami powstały jeszcze dwie konstrukcje: S-451M Zolja i 452M. S-451M Zolja (Osa) to jednomiejscowa wersja przeznaczona do szkolenia (S od „skolski”, szkolny), oblatana w 1954 r.; samolot nie miał uzbrojenia (według niektórych danych – miał, ale na zachowanych zdjęciach go nie widać). S-451M dostał później cywilną rejestrację YU-COH, a 19 maja 1960 r. pilot aeroklubowy Ivo Crnjajic pobił na nim światowy rekord prędkości w klasie 1-C wynikiem 501 km/h. Z zewnątrz oba samoloty najprościej odróżnić po umieszczeniu silników: na 451M wiszą one pod skrzydłami, a na S-451M – są umieszczone w płaszczyźnie skrzydła.