Muzeum w Chatham
Sebastian Hassa
Muzeum w Chatham
Royal Navy szczyci się długą i bogatą historią. Przez wieki z jej losami była związana Stocznia Królewska w Chatham. Położone nad rzeką Medway miasto, do 1984 roku odgrywało ważną rolę jako baza i stocznia marynarki. Obecnie na tym terenie znajduje się muzeum, w którym zgromadzono szereg ciekawych eksponatów oraz pamiątek przedstawiających historię Chatham oraz Królewskiej Marynarki.
HISTORIA
Pierwsze pisemne wzmianki o obecności Royal Navy na rzece Medway pochodzą z roku 1547 i ograniczają się do suchej informacji o wynajęciu dwóch magazynów na potrzeby floty. Szybko doceniono korzyści płynące z posiadania bazy w tej części Anglii1 i już kilka lat później, w 1550, kierując się względami strategicznymi, podjęto decyzję o przeniesieniu floty z Portsmouth na rzekę Medway. Pod rządami Elżbiety I nastąpił dalszy szybki rozwój bazy morskiej oraz okolicy. W przeciągu zaledwie dekady tamtejsza stocznia stała się drugą co do wielkości w Anglii, a w roku 1567 otrzymała zaszczytne miano „Królewskiej” (Royal Dockyard). Natomiast od 1570 roku Chatham w hrabstwie Kent zostało głównym centrum napraw oraz zaopatrzenia okrętów Royal Navy, co pociągnęło za sobą rozbudowę samej stoczni, jak również jej zaplecza. Ciekawostką jest, że to właśnie tutaj pod dowództwem Lorda Howarda zbierano i przygotowywano flotę, która miała stawić czoła hiszpańskiej Armadzie w 1588 roku. Również z tego portu, w następnych stuleciach, wyruszyły wyprawy Cooka czy też ekspedycja, w której uczestniczył Darwin. Rok 1613 przyniósł przenosiny stoczni w górę rzeki, do miejsca w którym znajduje się obecnie. Już kilka lat później oddano do użytku rozległe magazyny oraz budynek wytwórni lin. W 1625 roku stocznia wzbogaciła się o suchy dok oraz budynki mieszkalne dla wyższych oficerów oraz urzędników. Doskonałe położenie geograficzne oraz obecność Royal Dockyard powodowało, że Chatham szybko stało się najważniejszym centrum morskim w Anglii. Do połowy XVIII wieku ewoluowało w potężny kompleks zajmujący się zaopatrywaniem zarówno marynarki wojennej, jak i floty cywilnej – począwszy od produkcji lin i gwoździ, na budowie, naprawie oraz rozbiórce statków i okrętów kończąc. Ukoronowaniem tego okresu było ukończenie w Chatham, 7 maja 1765 roku, budowy najsłynniejszego okrętu w historii Royal Navy – liniowca Victory. XIX wiek przyniósł wiele zmian. Powszechne użycie w okrętownictwie maszyny parowej, śruby napędowej oraz żelaza (potem stali), wymusiło zmiany w samej stoczni i dostosowanie jej do nowych realiów. W latach 1838-1855 oddano do użytku nowe, zadaszone pochylnie oraz przebudowano dwa spośród istniejących doków poprzez zastąpienie drewna granitem. Już w roku 1849 ukończono prace nad swoją pierwszą fregatą napędzaną śrubą2, a w 1863 zwodowano pierwszą w tej stoczni fregatę pancerną3. W obliczu zamknięcia stoczni w Deptford oraz Woolwich (obecnie dzielnice Londynu), kontynuowano plan rozbudowy Royal Dockyard. Efektem przeprowadzonych prac było powstanie trzech basenów portowych, o łącznej powierzchni około 276 tys. m2 oraz czterech nowych suchych doków do końca 1885 roku. W wyniku tej rozbudowy, u progu XX wieku, Chatham było jedną z największych i najnowocześniejszych stoczni na świecie. Kolejne stulecie odcisnęło silne piętno na zakładzie oraz na mieście. Począwszy od 1906 roku, decyzją Admiralicji, w Chatham ulokowano budowę okrętów podwodnych. Zapoczątkowało to nowy i równocześnie ostatni rozdział stoczni. Łącznie, w latach 1908-1966 zwodowano tu 57 okrętów podwodnych, począwszy od małych jednostek typu C z okresu I wojny światowej, poprzez krążownik podwodny X 1, a na powojennych okrętach typu Oberon kończąc. Przedstawiony dalej HMS Ocelot, należący właśnie do powojennego typu Oberon, jest ostatnim okrętem zwodowanym w Chatham dla Royal Navy, natomiast jego bliźniak – HMCS Okanagan, zamówiony dla marynarki wojennej Kanady, był ostatnią jednostką, która zeszła z pochylni w ogóle. Było to 17 września 1966 roku. Przez następne kilkanaście lat stocznia zajmowała się jedynie prowadzeniem remontów oraz doraźnych napraw okrętów Royal Navy. Ostatecznie, w 1981 roku, parlament ogłosił, że do 1984 Stocznia Królewska Marynarki Wojennej w Chatham zostanie zamknięta. Równocześnie przedstawiono plan przekształcenia najstarszej i najcenniejszej historycznie części zakładu w muzeum, docelowo mającego pokazać zwiedzającym kilkusetletnią historię doków, jak i ponad 500 jednostek które tam powstały.
Pierwsze pisemne wzmianki o obecności Royal Navy na rzece Medway pochodzą z roku 1547 i ograniczają się do suchej informacji o wynajęciu dwóch magazynów na potrzeby floty. Szybko doceniono korzyści płynące z posiadania bazy w tej części Anglii1 i już kilka lat później, w 1550, kierując się względami strategicznymi, podjęto decyzję o przeniesieniu floty z Portsmouth na rzekę Medway. Pod rządami Elżbiety I nastąpił dalszy szybki rozwój bazy morskiej oraz okolicy. W przeciągu zaledwie dekady tamtejsza stocznia stała się drugą co do wielkości w Anglii, a w roku 1567 otrzymała zaszczytne miano „Królewskiej” (Royal Dockyard). Natomiast od 1570 roku Chatham w hrabstwie Kent zostało głównym centrum napraw oraz zaopatrzenia okrętów Royal Navy, co pociągnęło za sobą rozbudowę samej stoczni, jak również jej zaplecza. Ciekawostką jest, że to właśnie tutaj pod dowództwem Lorda Howarda zbierano i przygotowywano flotę, która miała stawić czoła hiszpańskiej Armadzie w 1588 roku. Również z tego portu, w następnych stuleciach, wyruszyły wyprawy Cooka czy też ekspedycja, w której uczestniczył Darwin. Rok 1613 przyniósł przenosiny stoczni w górę rzeki, do miejsca w którym znajduje się obecnie. Już kilka lat później oddano do użytku rozległe magazyny oraz budynek wytwórni lin. W 1625 roku stocznia wzbogaciła się o suchy dok oraz budynki mieszkalne dla wyższych oficerów oraz urzędników. Doskonałe położenie geograficzne oraz obecność Royal Dockyard powodowało, że Chatham szybko stało się najważniejszym centrum morskim w Anglii. Do połowy XVIII wieku ewoluowało w potężny kompleks zajmujący się zaopatrywaniem zarówno marynarki wojennej, jak i floty cywilnej – począwszy od produkcji lin i gwoździ, na budowie, naprawie oraz rozbiórce statków i okrętów kończąc. Ukoronowaniem tego okresu było ukończenie w Chatham, 7 maja 1765 roku, budowy najsłynniejszego okrętu w historii Royal Navy – liniowca Victory. XIX wiek przyniósł wiele zmian. Powszechne użycie w okrętownictwie maszyny parowej, śruby napędowej oraz żelaza (potem stali), wymusiło zmiany w samej stoczni i dostosowanie jej do nowych realiów. W latach 1838-1855 oddano do użytku nowe, zadaszone pochylnie oraz przebudowano dwa spośród istniejących doków poprzez zastąpienie drewna granitem. Już w roku 1849 ukończono prace nad swoją pierwszą fregatą napędzaną śrubą2, a w 1863 zwodowano pierwszą w tej stoczni fregatę pancerną3. W obliczu zamknięcia stoczni w Deptford oraz Woolwich (obecnie dzielnice Londynu), kontynuowano plan rozbudowy Royal Dockyard. Efektem przeprowadzonych prac było powstanie trzech basenów portowych, o łącznej powierzchni około 276 tys. m2 oraz czterech nowych suchych doków do końca 1885 roku. W wyniku tej rozbudowy, u progu XX wieku, Chatham było jedną z największych i najnowocześniejszych stoczni na świecie. Kolejne stulecie odcisnęło silne piętno na zakładzie oraz na mieście. Począwszy od 1906 roku, decyzją Admiralicji, w Chatham ulokowano budowę okrętów podwodnych. Zapoczątkowało to nowy i równocześnie ostatni rozdział stoczni. Łącznie, w latach 1908-1966 zwodowano tu 57 okrętów podwodnych, począwszy od małych jednostek typu C z okresu I wojny światowej, poprzez krążownik podwodny X 1, a na powojennych okrętach typu Oberon kończąc. Przedstawiony dalej HMS Ocelot, należący właśnie do powojennego typu Oberon, jest ostatnim okrętem zwodowanym w Chatham dla Royal Navy, natomiast jego bliźniak – HMCS Okanagan, zamówiony dla marynarki wojennej Kanady, był ostatnią jednostką, która zeszła z pochylni w ogóle. Było to 17 września 1966 roku. Przez następne kilkanaście lat stocznia zajmowała się jedynie prowadzeniem remontów oraz doraźnych napraw okrętów Royal Navy. Ostatecznie, w 1981 roku, parlament ogłosił, że do 1984 Stocznia Królewska Marynarki Wojennej w Chatham zostanie zamknięta. Równocześnie przedstawiono plan przekształcenia najstarszej i najcenniejszej historycznie części zakładu w muzeum, docelowo mającego pokazać zwiedzającym kilkusetletnią historię doków, jak i ponad 500 jednostek które tam powstały.
Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 2-3/2011