Myśliwce nad Chałchyn Goł. I-16, I-153, I-15bis vs Ki-27

Dariusz Paduch

    Przeciętnemu Europejczykowi trudno będzie znaleźć na mapie niezbyt wielką rzekę Chałchyn Goł, płynącą na jałowym i bezludnym pograniczu mongolsko-mandżurskim, jednak właśnie tam latem 1939 roku miały miejsce krwawe dla obu stron konfliktu walki, których wynik zadecydował – jak wszystko na to wskazuje – o kierunku ekspansji militarnej Japonii w nadchodzącej wojnie. Dziś można tylko przypuszczać, jak potoczyłaby się II wojna światowa, gdyby wynik starcia nad Chałchyn Goł był inny.

   Trudno dziś z całą pewnością ustalić, co było konkretną przyczyną starcia. Zgodnie z oficjalną wersją chodziło spór między Mongolią a Mandżukuo dotyczący przebiegu granicy; sporny teren to obszar o długości ok. 70-80 km i szerokości ok. 25 km. Od 1935 roku dochodziło tam do starć straży granicznej obu państw, łącznie z wymianą ognia. Według Rosjan w samym 1939 roku Mandżurowie naruszyli granicę 30 razy. Wydaje się jednak, że problem był bardziej złożony. Obydwa państwa miały potężnych protektorów: Mongolia – Związek Radziecki, bez poparcia którego nie mogłaby w ogóle zaistnieć; Mandżukuo – Japonię, która kraj ten faktycznie stworzyła i zdominowała. Rosjanie nie mogli pozwolić sobie na utratę wpływów w Chinach, a w Japonii wcale nie zdecydowano jeszcze, w którą stronę skierować wysiłki w celu pozyskania nowych terenów i zasobów surowców, niezbędnych dynamicznie rozwijającemu się państwu. Poza tym po odniesionym rok wcześniej zwycięstwie w walkach nad jeziorem Chasan Japończycy całkowicie zlekceważyli przewagę Rosjan, a wpływy i znaczenie stacjonującej w Mandżurii Armii Kwantuńskiej pozwalały jej dowódcom do pewnego stopnia lekceważyć rozkazy z Japonii, zakazujące między innymi użycia lotnictwa w potyczkach granicznych, aby nie doprowadzić do eskalacji konfliktu. Wszystko to zemściło się na Japończykach w walkach nad Chałchyn Goł. 

Pełna wersja artykułu w magazynie TWH nr specjalny 4/2016