Najpiękniejszy okręt II Rzeczypospolitej i jego „konkurenci”

Jan A. Bartelski

Najpiękniejszy okręt II Rzeczypospolitej

i jego „konkurenci”

Okręt wymieniony w tytule to stawiacz min ORP Gryf,który – zdaniem autora – zasługuje na takie miano, choć być może to stwierdzenie jest lekko przesadzone, bo powszechnie wiadomo, że najpiękniejszym polskim okrętem był, i jest, ORP Błyskawica.

Kontradmirał Włodzimierz Steyer tak pisał o Gryfie: …Fachowiec natychmiast po rzuceniu okiem na sylwetkę okrętu stwierdziłby: opancerzenie – zero, zwartość niedostateczna, cyrkulacja prawdopodobnie duża, czyli reasumując wspaniały kąsek dla torpedy. Wydawało się, że projektodawca– konstruktor poczuł natchnienie przyglądając się rzecznej barce motorowej…W wartościach okrętu najlepiej orientowała się jego załoga, która w dni uroczyste zwiedzającym gościom przedstawiała go jako „nasz krążownik”, w dni powszednie natomiast „Gryf” musiał zadowolić się określeniem „nasza tratwa”.

Ten niesprawiedliwy i nie oparty na rzetelnej analizie osąd długo pokutował w literaturze przedmiotu w PRL (a nawet później), choć jego autor nigdy nie grzeszył wiarygodnością. Był osobą, która efektowne sformułowania przedkładała nad rzetelną informację, a jego postawa po wojnie, w okresie służby w marynarce wojennej, może być uważana za co najmniej kontrowersyjną. Pisanie bzdur o tym pięknym i użytecznym okręcie było na rękę wojskowym historykom ówczesnego okresu, bo ich zleconym zadaniem było szkalowanie wszystkiego co przedwojenne i co było skierowane przeciwko Związkowi Socjalistycznych Republik Sowieckich.

A ORP Gryf był okrętem, który miał odegrać niemałą rolę w ewentualnej wojnie polsko-sowieckiej.

W 1931 r. opracowano program rozbudowy Polskiej Marynarki Wojennej, który był konsekwentnie realizowany, z niewielkimi zmianami, do wybuchu II wojny światowej. Jednym z okrętów, które planowano wybudować, był stawiacz min o wyporności 2000 t.

Kier.Mar.Woj. mając zgodę marsz. Piłsudskiego na rozbudowę Floty i obiecane kredyty przygotowało w lipcu 1932 r. wytyczne dla budowy stawiacza min. Ręczne dopiski na maszynopisie świadczą, że w ostatniej chwili decydenci postanowili dodać okrętowi funkcję jednostki szkolnej(do załogi dopisano 40 podchorążych i dwóch oficerów-instruktorów). Zwiększono także zapas amunicji dla dział artylerii głównej i przeciwlotniczej oraz dodano wymóg lekkiego opancerzenia pokładu w newralgicznych miejscach.

[Zachowano oryginalną pisownię, kursywą zaznaczono dopiski ręczne. Skreślenia jak w oryginale – przyp. autora]

Wytyczne dla stawiacza min
8 VIIII 1932
1/ Wyporność – możliwie najmniejsza, jednak wystarczająca, aby zadość uczynić wymaganiom niżej podanym.
2/ Szybkość przy normalnem załadowaniu nie mniej jak – 18 węzł.
3/ Napęd – silniki Diesla.
4/ Ilość śrub napędowych – 2.
5/ Moc silników – wystarczająca, aby zadość uczynić warunkowi ad p.2.
6/ Rejon pływania przy szybkości 19 węzłów– 100 godz.
Co stanowi normalny zapas. Objętość zbiorników na 300 godz.
7/ Uzbrojenie:
4 działa 130 mm
Amunicja do nich – 150 500 strzałów bojowych
2 działa 40 mm Vickers
Amunicja do nich – 1000 1600 strzałów bojowych
Oraz odpowiednia ilość naboi ćwiczebnych jak również niezbędny sprzęt artyl.
Karabinów ręcznych 12, które wraz z amunicją do nich będą dostarczone przez Mar. Pol.
8/ Przy normalnym załadowaniu okręt powinien mieć odpowiednio urządzone miejsca nie mniej jak dla 300 min, o wadze i wymiarach jak podano na załączonym szkicu.
9/ Wyrzutni dla min na rufie – 4 po 2 z burty.
10/ Podwójne dno na możliwie największej przestrzeni.
11/ Stateczność przy normalnym załadowaniu nie mniej jak – 1,0 metr.
12/ Okręt musi być podzielony na odpowiednią ilość wodoszczelnych przedziałów tak, aby przy zatapianiu dowolnych dwóch sąsiednich przedziałów, zachował stateczność i nie zatonął.
13/ Mechanizmy pomocnicze mają być z napędem elektrycznym wzgl. parowym.
14/ Ogrzewanie winno być parowe, w jakim celu należy przewidzieć nie mniej jak dwa kotły parowe pracujące na ropie.
15/ Nawigacyjne zalety muszą być dobre, aby okręt w każdą pogodę był bezpieczny
w otwartym morzu. Dobra zwrotność przy możliwie małej i średniej cyrkulacji.
16/ Załoga składa się: z 10 12 oficerów 140 180 podchorążych, podoficerów i marynarzy
17/ Zapas prowizji – na 6 tygodni.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO Special 4/2014