Na krawędzi i dalej
Séan Wilson/Prime Images
Na krawędzi i dalej
– wydobywanie prawdy z chaosu
Kiedy F-16 wyrównuje lot na wysokości 10 700 m instruktor przetacza paliwo tak, aby przesunąć środek ciężkości samolotu, czyniąc go niestatecznym. Ruchy sterami ucznia powodują utratę kontroli nad nim i wejście w płaski, odwrócony korkociąg. Odwrócony do góry nogami, rzucany po kabinie jak liść na wietrze, uczeń próbuje odzyskać sterowanie zanim F-16 osiągnie wysokość 3100 m, co zmusi załogę do katapultowania się i doprowadzi do zniszczenia wartego wiele milionów samolotu. Uczeń opanowuje jednak sytuację, przechodzi w strome, 70° nurkowanie, a następnie wyprowadza z niego. Czy myśli teraz, że niewiele brakowało? Czy zastanawia się, co poszło źle? Nie. Myśli teraz o tym, że właśnie przeszedł pierwszą próbę lotu na bardzo dużych kątach natarcia i że powtórzy się to jeszcze nie raz, ponieważ nie jest on zwykłym uczniem.
To kolejny dzień szkolenia dla pilota należącego do lotniczej elity, najlepszego w swojej jednostce i obecnie studenta Szkoły Pilotów Doświadczalnych US Air Force w bazie Edwards w Kalifornii. Głównym zadaniem pilota doświadczalnego jest znalezienie faktów wśród chaosu, umieć zaradzić utracie kontroli nad samolotem, który zachowuje się nietypowo, czy też sprawdzić, czy nowy typ bomby nie uderzy w samolot w momencie jej oddzielania się od nosiciela. To są odmiany chaosu. Jeśli uda ci się odnaleźć prawdę w tym chaosie, to dostarczysz dowództwu sił powietrznych fakty i dane, które są niezbędne do podjęcia decyzji, czy podejmować zakup danego systemu uzbrojenia, co trzeba w nim zmienić przed zakupem lub też, czy należy przerwać dalsze prace nad nim. W ten sposób pilot doświadczalny stanowi pierwszą linię obrony zwykłego użytkownika w jednostce liniowej. Jesteśmy dumni z tego co robimy, choć nasza praca jest zwykle niewidoczna – wyjaśnia podpułkownik Swami „Shotgun” Iyer, pilot doświadczalny, mający łącznie 3000 wylatanych godzin na czterdziestu różnych typach samolotów, obecny szef operacyjny Szkoły Pilotów Doświadczalnych. Szkoła Pilotów Doświadczalnych powstała w 1944 roku w bazie Wright Field (obecnie Wright-Patterson), nim została przeniesiona na lotnisko Muroc Field (obecnie Edwards) w 1951 roku. Jej zadanie to: szkolić myślących krytycznie, wysoce elastycznych profesjonalistów od lotów doświadczalnych, by prowadzili oni wszechstronne próby i badania techniki lotniczej i lotniczych systemów uzbrojenia. Obecnie kandydaci do szkoły mogą trafiać do niej w celu zdobycia czterech różnych specjalności: eksperymentalny pilot doświadczalny, inżynier prób w locie, pilot doświadczalny bezzałogowych statków powietrznych oraz doświadczalny operator systemów uzbrojenia. W grupie tych ostatnich są nawigatorzy latający, operatorzy systemów uzbrojenia i walki elektronicznej, zdobywający uprawnienia do prowadzenia prób i badań zgodnie ze swoją pierwotną specjalnością. Są jednak tylko trzy programy szkolenia, ponieważ operatorzy systemów uzbrojenia i piloci doświadczalni bezzałogowych aparatów są szkoleni w ten sam sposób. W 1961 roku nazwa szkoły zmieniła się na USAF Aerospace Research Pilot School – Szkoła Pilotów Doświadczalnych Techniki Powietrzno-Kosmicznej, po tym jak w jej programie szkolenia znalazł się kurs prowadzenia prób techniki lotniczo-kosmicznej. Jednakże kurs ten został zakończony w 1972 roku, gdy zastąpił go kurs prowadzenia prób systemów lotniczych i uzbrojenia. Wówczas nazwa szkoły ponownie zmieniała się na obecnie stosowaną – USAF Test Pilot School. Ze względu na stale rosnącą liczbę coraz bardziej zaawansowanych technicznie samolotów odrzutowych znajdujących się w wyposażeniu US Air Force, w 1973 roku rozpoczęto kursy szkolenia doświadczalnych inżynierów pokładowych, w cztery lata później zaś, kursy doświadczalnych nawigatorów pokładowych. Niedawno, w 2010 roku, ten ostatni program szkolenia został uaktualniony, by objąć nim szkolenie doświadczalnych pilotów bezzałogowych statków powietrznych i doświadczalnych operatorów systemów uzbrojenia oraz elektronicznych.
Liczba 2 736
Do chwili obecnej szkolenie w Szkole Pilotów Doświadczalnych US Air Force ukończyło 2 736 doświadczalnych lotników Sił Powietrznych USA, a ponadto przeszkolono też ponad 300 osób z dwudziestu czterech innych państw. Ci, którzy chcą się dostać do szkoły, muszą legitymować się nalotem co najmniej 750 godzin na samolocie bojowym bądź co najmniej roczną praktyką w roli dowódcy załogi samolotu wielomiejscowego (nie bojowego). Niemal zawsze kandydatem jest najlepszy pilot w danej jednostce. Ci którzy chcą ukończyć kurs doświadczalnych inżynierów pokładowych, muszą pokazać wysoki poziom profesjonalizmu, wykraczający poza typowe standardy US Air Force, demonstrując to swoim udziałem w programie rozwoju nowego sprzętu bądź w programie kosmicznym. Kandydaci na kurs doświadczalnych pilotów bezzałogowych statków powietrznych bądź doświadczalnych operatorów systemów uzbrojenia i elektronicznych zwykle mają około 400 godzin lotu. Jednakże w najbliższym czasie piloci doświadczalni bezzałogowych aparatów będą mieli oddzielny program szkoleniowy, a ich jedyne wcześniejsze doświadczenie lotnicze pochodzi ze szkoły lotniczej. W skali roku prowadzi się dwa kursy szkoleniowe rozpoczynane co sześć miesięcy, program szkolenia jest rozpisany na czterdzieści osiem tygodni. Zwykle w jednej klasie jest 24 studentów, w tym 10-12 pilotów, 10-12 inżynierów prób w locie i 2 pilotów bezzałogowych statków powietrznych oraz operatorów systemów uzbrojenia i elektronicznych. Kandydaci muszą się legitymować licencjatem w specjalnościach inżynierskich, matematyce lub fizyce oraz tytułem magistra w dowolnej dziedzinie, ze średnią ocen co najmniej 3,0 lub wyższą. Od czerwca 2007 roku kursanci uzyskują tytuł magistra w dziedzinie prób i badań techniki lotniczej w momencie ukończenia kursu. W ciągu jedenastu miesięcy kursanci przechodzą szkolenie i edukacje będące ekwiwalentem 2,5 roku nauki na uczelni wyższej, mając odpowiednią ilość godzin zajęć.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 4/2012