Natowskie Global Hawki

Leszek A. Wieliczko

Wchodzący w ostatnią fazę realizacji natowski program Alliance Ground Surveillance (NATO AGS) to pierwszy od czasu zakupu samolotów E-3A AWACS wspólny program pozyskania kompletnego systemu lotniczego na potrzeby Sojuszu. Jego historia sięga początku lat 90. ubiegłego wieku, ale faktyczna realizacja rozpoczęła się dopiero w 2012 roku. W ramach AGS Sojusz Północnoatlantycki pozyska pięć bezzałogowych statków powietrznych Northrop Grumman RQ-4D Global Hawk wraz z naziemnymi stacjami obróbki danych, stanowiskiem planowania i dowodzenia oraz zapleczem szkoleniowym i logistycznym. Pełna gotowość operacyjna lotniczej części systemu ma być uzyskana do końca 2018 roku.

Historia programu

Wojna w Zatoce Perskiej w latach 1990–1991 wykazała w praktyce użyteczność amerykańskich samolotów E-8 JSTARS (Joint Surveillance and Target Attack Radar System) i zwróciła uwagę politycznego i wojskowego kierownictwa NATO na brak podobnego systemu w arsenałach europejskich krajów członkowskich Sojuszu. W ślad za tym w 1992 roku Komitet Planowania Obronnego NATO (NATO Defence Planning Committee) uznał, że Sojusz jako całość powinien posiadać system powietrznej obserwacji ziemi (Air Ground Surveillance, AGS – wkrótce przemianowany na Alliance Ground Surveillance) o możliwościach operacyjnych porównywalnych z JSTARS. W listopadzie 1995 roku Konferencja Krajowych Dyrektorów ds. Uzbrojenia (Conference of National Armaments Directors, CNAD) rekomendowała opracowanie przez NATO własnego systemu AGS jako zasadniczego elementu wspólnych sojuszniczych zdolności zwiadu, obserwacji i rozpoznania (Joint Intelligence, Surveillance and Reconnaissance, JISR), niezależnie od podobnych środków pozostających w dyspozycji krajów członkowskich.

Program AGS uzyskał polityczną akceptację wszystkich krajów członkowskich NATO, ale droga do jego realizacji okazała się bardzo długa. Początkowo Stany Zjednoczone zaproponowały system JSTARS jako idealnie nadający się do celów AGS. Po kilku latach dyskusji ostatecznie w 1997 roku europejscy członkowie NATO odrzucili tę propozycję. Zasadnicze przyczyny były trzy: brak korzyści dla europejskiego przemysłu zbrojeniowego, brak zgody amerykańskiej administracji na udostępnienie sojusznikom technologii zastosowanej w JSTARS oraz zbyt wysoka cena. Postanowiono więc opracować zupełnie nowy system, którego realizacja przyniosłaby więcej korzyści gospodarczych europejskim krajom NATO. Po zakończeniu zimnej wojny większość krajów Sojuszu mocno zredukowała wydatki na cele obronne, uznając stare zagrożenia za nieaktualne. Głównym czynnikiem determinującym zakupy nowego uzbrojenia stały się więc względy ekonomiczne.

W latach 1998–2004 prowadzono studia nad przyszłym systemem AGS. Dwa konsorcja rozpoczęły wstępne prace koncepcyjne i analityczne dotyczące głównego sensora systemu AGS – radaru obserwacji powierzchni ziemi. Były to: NATO Transatlantic Advanced Radar Program (NATAR) grupujący Belgię, Danię, Kanadę, Luksemburg, Norwegię i USA oraz Stand-off Surveillance and Target Acquisition Radar (SOSTAR) grupujący Francję, Hiszpanię, Holandię, Niemcy i Włochy. Ze względu na chęć uniezależnienia się od amerykańskiej technologii większe zainteresowanie europejskich krajów NATO budził radar SOSTAR. W kwietniu 2002 roku wszystkie wysiłki udało się połączyć w jeden program Transatlantic Industrial Proposed Solution (TIPS), którego celem było opracowanie radaru Transatlantic Cooperative AGS Radar (TCAR). Głównymi uczestnikami TIPS były: paneuropejski koncern EADS, włoska firma Galileo Avionica, amerykańska Northrop Grumman, francuska Thales, kanadyjska General Dynamics Canada i hiszpańska Indra. Jako platformę dla radaru TCAR konsorcjum TIPS zaproponowało płatowiec samolotu komunikacyjnego Airbus A321. Podczas szczytu przywódców krajów członkowskich Sojuszu w Pradze w listopadzie 2002 roku zaprezentowano wstępną wizję systemu AGS obejmującego 12 samolotów A321 i ewentualnie bezzałogowe statki powietrzne (BSP) RQ-4 Global Hawk. Zakładano optymistycznie, że system osiągnie pełną gotowość operacyjną (Full Operational Capability, FOC) w 2010 roku.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 12/2017