Navy Yard w Waszyngtonie
Krzysztof Kubiak
Navy Yard w Waszyngtonie
Decyzję o budowie stoczni marynarki wojennej (Navy Yard) w Waszyngtonie podjął w roku 1799 pierwszy amerykański Sekretarz Marynarki Benjamin Stoddart. Była to wówczas jedyna brzegowa instalacja stoczniowo-logistyczna budowana od podstaw dla sił morskich młodej republiki. Rozwijała się stosunkowo szybko, aż do roku 1814, kiedy to Waszyngtonowi zagroziły wojska brytyjskie. Ówczesny komendant stoczni, kmdr Thomas Tingey, w obliczu zbliżających się do stolicy wojsk brytyjskich, podjął decyzję o spaleniu wszystkich obiektów by nie dostały się, wraz ze zgromadzonymi tam zapasami środków materiałowo-technicznych, w ręce wroga.
Po wojnie placówkę odbudowano, ale powoli zmieniała się jej funkcja i już w połowie XIX wieku Navy Yard nie była stocznią w klasycznym rozumieniu tego słowa, lecz centralnymi zakładami produkcji uzbrojenia morskiego. Dzięki staraniom dwukrotnego komendanta Johna Dahlgrena, awansowanego w lipcu 1862 roku decyzją Kongresu z porucznika na komandora, na terenie dawnej stoczni powstała w 1866 roku Fabryka Armat Morskich (Naval Gun Factory). W następnych latach zbudowano kolejne obiekty o prekursorskim charakterze: pierwszy basen do prób hydrodynamicznych prowadzonych na modelach (1898) i pierwszy tunel aerodynamiczny (1914). Tam też powstała pierwsza amerykańska katapulta lotnicza (1912). Oprócz tego Navy Yard pełniła ważną funkcję ceremonialną – na jej obszarze, na brzegu rzeki Anacostia znajdowały się oficjalne „morskie wrota” do stolicy Stanów Zjednoczonych. To właśnie tam zacumowała jednostka, na pokładzie której do Waszyngtonu przybyła w roku 1860 pierwsza oficjalna delegacja japońska. W czasie I wojny światowej w Naval Gun Factory skonstruowano pierwsze amerykańskie armaty morskie kal. 406 mm. Co ciekawe, część wyprodukowanych luf wykorzystano nie do uzbrojenia okrętów, lecz zamontowano na lawetach kolejowych, tworząc ciężkie baterie, które następnie zostały skierowane na front do Francji. Działalność produkcyjną prowadzono w Navy Yard do roku 1961. W następnych latach poszczególne obiekty adaptowano do nowych celów, a cały kompleks powoli przekształcał się w olbrzymi skansen historyczny poświęcony historii US Navy. Oprócz tego funkcjonuje tam nadal kilka instytucji marynarki, w tym dowództwo Okręgu Morskiego Waszyngton (Naval District Washington), biblioteka departamentu marynarki (Navy Department Library), Centrum Badań Historycznych Marynarki Wojennej (US Naval Historical Center) i inne. Obiekt jest ogólnodostępny, ale wejście do niektórych budynków możliwe jest tylko po uzyskaniu przepustki lub zaproszenia. Mimo tych ograniczeń stanowi on niezwykle ciekawy przykład rewitalizacji i udostępnienia w celach edukacyjnych byłego terenu wojskowego.
Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 7/2010