nEUROn – koncepcja bezzałogowej powietrznej platformy bojowej przyszłości

Jacek Gryzik

Prym w zakresie projektów bojowych bezzałogowych statków powietrznych – UCAV (Unmanned Combat Aerial Vehicle) – szczególnie tych najbardziej zaawansowanych, o cechach obniżonej wykrywalności, wiodą Stany Zjednoczone, jednak w Europie w ostatnich latach prowadzone były i są prace nad kilkoma tego typu platformami powietrznymi, w tym nad projektem nEUROn. Projekt tego bezzałogowca realizowany jest w ramach współpracy europejskiej sześciu krajów na czele z Francją i ma doprowadzić do powstania pierwszego europejskiego bojowego BSP.

Koncepcje prowadzenia wojny powietrznej wypracowane na przełomie XX i XXI wieku zakładały, że ofensywne operacje powietrzne przeciwko przeciwnikowi posiadającemu silną zintegrowaną obronę powietrzną będą prowadzone przez grupy uderzeniowe składające się z samolotów załogowych i maszyn bezzałogowych połączonych sieciocentrycznym systemem wymiany danych i dowodzenia. Wskazywano, że stopniowo doskonalone BSP będą realizowały początkowo zadania pomocnicze, np. rozpoznawcze, jednak w dalszej perspektywie zostaną doprowadzone do takiego poziomu zaawansowania technicznego, że będą zdolne do prowadzenia operacji bojowych, przede wszystkim ataków na cele naziemne, a w szczególności misji przeciwko naziemnej obronie powietrznej przeciwnika – SEAD/DEAD (Suppresion of Enemy Air Defence/Destruction of Enemy Air Defence) – oraz uderzeń na inne ważne obiekty powierzchniowe. Maszyny bezzałogowe o cechach charakteryzujących obecne wielozadaniowe samoloty bojowe mają być prekursorami nowej klasy bojowych BSP (Bezzałogowych Statków Powietrznych), tj. UCAV, w polskiej nomenklaturze BBSP (Bojowe Bezzałogowe Statki Powietrzne).

Jednocześnie w wyniku analiz wstępnych koncepcji użycia BBSP i ich miejsca w systemach walki sformułowano wymagania dotyczące ich walorów bojowych. Przyszłe bezzałogowe bojowe platformy powietrzne mają mieć cechy pozwalające przetrwać na współczesnym konwencjonalnym polu walki, w tym w czasie wykonywania misji nad obszarami nasyconymi środkami obrony powietrznej. Z tego względu powszechnie uznaje się, że konstrukcja UCAV powinna być podporządkowana zasadom obniżonej wykrywalności (stealth) we wszystkich kluczowych spektrach – radiolokacyjnym (minimalna skuteczna powierzchnia odbicia), radiowym (brak emisji radiowych), w podczerwieni (niska temperatura powierzchni płatowca i zespołu napędowego), optycznym (odpowiednie malowanie UCAV), akustycznym (minimalizacja emitowanego w czasie lotu hałasu). Z uwagi na duże nasycenie obszaru potencjalnych działań radiolokacyjnymi środkami wykrywania celów powietrznych zdolność do przenikania przez system obrony powietrznej przeciwnika wymusza przede wszystkim niską wykrywalność przez systemy radiolokacyjne w tzw. szerokim spektrum, tj. w pasmach wysokich, czyli E/F (S), G/H (C), I (X) i J/K (Ka/Ku), ale także niskich A/B (VHF) lub B/C (UHF). Poziom skutecznej powierzchni odbicia jest kompromisem pomiędzy kształtem aerodynamicznym i zastosowanymi materiałami konstrukcyjnymi a własnościami lotnymi płatowca.

Nowe UCAV mają charakteryzować się także znacznym zasięgiem i długotrwałością lotu – pozwala to na długotrwałe operowanie nad obszarem misji w trybie „poszukuj i zniszcz” (Search & Destroy), zarówno nad własnym terytorium w pobliżu linii styczności wojsk, jak i w głębi terytorium opanowanego i bronionego przez przeciwnika. Dodatkowo możliwość tankowania w powietrzu pozwala wydłużyć czas prowadzenia operacji poza granice osiągalne dla maszyn załogowych. Misja bojowego BSP uzupełniającego paliwo w powietrzu mogłaby trwać – teoretycznie – kilkadziesiąt godzin. Brak pilota pozwala także na wydłużenie czasu lotu i prowadzenie ich o każdej porze dnia i nocy. Możliwości platform załogowych są determinowane m.in. zmęczeniem pilota (załogi) i zmniejszeniem efektywności wykonywanych przez niego czynności. Problem zmęczenia operatorów (kontrolerów) pozostających na ziemi rozwiązuje wówczas zaplanowanie ich kolejnych dyżurów. Bezzałogowiec o odpowiedniej konstrukcji ma również – teoretycznie – znacznie większą manewrowość z uwagi na większe dopuszczalne przeciążenia, czynnik ten odgrywa dużą rolę w przypadku misji nad terytorium opanowanym przez przeciwnika i oddziaływania jego środków obrony powietrznej. W końcu, brak człowieka na pokładzie powoduje brak ryzyka utraty pilota, szczególnie w sytuacji potencjalnego oddziaływania ze strony systemów obrony powietrznej przeciwnika, w misjach prowadzonych w niekorzystnych warunkach pogodowych, a nawet innych czynników szkodliwych dla człowieka, np. w przypadku użycia broni masowego rażenia. Zmniejsza to nie tylko koszty samego systemu, lecz także eliminuje potrzebę zapewnienia sił i środków ratownictwa bojowego CSAR (Combat Search and Rescue) dla poszukiwań zestrzelonych załóg samolotów załogowych.

Dzięki możliwościom platformy UCAV mają mieć zasięg i długotrwałość lotu większe niż odpowiadające im klasą wagową samoloty załogowe. UCAV powinien charakteryzować się również relatywnie dużym udźwigiem – możliwością przenoszenia w komorach wewnętrznych różnych typów środków bojowych obecnie używanych przez załogowe samoloty bojowe, jak i nowych wzorów uzbrojenia planowanego do wprowadzenia. 

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 3/2016