Niemieckie statki pasażersko-towarowe typu Barbarossa. Cz. II

Jacek Jarosz

W drugiej części artykułu omówione zostaną losy statków pierwotnie należących do niemieckiej spółki armatorskiej HAPAG. Tak jak w przypadku bliźniaków spod znaku NDL, wybuch I wojny światowej wpłynął w sposób zasadniczy na ich dalszą eksploatację.

HAPAG

HAPAG to skrót od niemieckiej nazwy spółki, czyli Hamburg-Amerikanische Packetfahrt Actien Gesellschaft (co można przetłumaczyć jako Hambursko-Amerykańska Spółka Akcyjna Przewozu Paczek), w USA znanej pod nazwą Hamburg-Amerika-Line. Na przełomie XIX i XX w. była to największa spółka żeglugowa na świecie, przez większą część swej historii specjalizująca się w międzykontynentalnym transporcie pasażerskim, w szczególności na trasie Hamburg – Nowy Jork. Trafiły do niej cztery statki pasażersko-transportowe typu Barbarossa.

Hamburg /I/

Statek wybudowano w stoczni Vulcan pod numerem 243. Początkowo planowano dla niego nazwęBorussia /II/,jednak podczas wodowania 25 listopada 1899 r. otrzymał imię swojego przyszłego portu macierzystego. Hamburg /I/ został ukończony 12 marca 1900 r., a w dziewiczą podróż do Jokohamy wyruszył 21 tm. Podczas jednego z kolejnych rejsów na tej trasie, 30 października 1903 r., uratował 17 osób z chińskiej jednostki rybackiej. 2 czerwca 1904 r. statek wypłynął w pierwszą podróż na trasie Hamburg – Nowy Jork, a 13 kwietnia następnego roku po raz pierwszy wyruszył w rejs na linii Genua – Neapol – Nowy Jork. Na przełomie lat 1904–1905 statek zmodernizowano. W latach 1905–1909 dowódcąHamburga /I/ był kpt. Eduard Burmeister, a w 1910 r. – kpt. Schaarschmidt. Liniowiec oprócz odbywania rejsów liniowych pływał także z wycieczkami, m.in. na trasie Nowy Jork – Hawana. Statek dwukrotnie służył jako jacht cesarski Wilhelma II, w tym podczas odbywającego się od 4 do 11 czerwca 1906 r. Tygodnia Kilonii (Kieler Woche). 27 lutego 1910 r. w Neapolu Hamburg /I/ miał kolizję z holownikiem Eolo, w wyniku czego ten drugi szybko zatonął. W sierpniu 1914 r. liniowiec został internowany w Nowym Jorku. 2 września tegoż roku wyczarterowała go organizacja Amerykański Czerwony Krzyż (American Red Cross, ARC), przy czym zmieniono mu imię na Red Cross.Z nową nazwą odbył tylko jeden rejs na trasie Nowy Jork – Falmouth – Pauillac (południowo-zachodnia Francja, nad Żyrondą) – Rotterdam, w który wyruszył 13 września. Następnie z amerykańskimi uchodźcami z Holandii na pokładzie popłynął w rejs powrotny do Nowego Jorku, gdzie dotarł 23 października, po czym powrócił do swojej pierwotnej nazwy i statusu internowanej jednostki.W porcie nowojorskim pozostawał odstawiony przez kolejne dwa i pół roku. 6 kwietnia 1917 r. został zarekwirowany przez US Navy, a po odpowiednim dostosowaniu od 16 sierpnia wszedł do służby jako transportowiec wojska USNT Hamburg (ID 3013).Dowódcą jednostki mianowano kmdr. por. Gatewooda Lincolna. 5 września statek zmienił nazwę na Powhatan,co miało upamiętnić wodza Indian, ojca Pocahontas.12 listopada transportowiec wyruszył w pierwszy z 12 rejsów (w obie strony) z żołnierzami US Navy na trasie Stany Zjednoczone – Europa. 4 kwietnia 1918 r. w Zatoce Biskajskiej był dwukrotnie nieskutecznie atakowany przez niemiecki okręt podwodny, który został jednak odpędzony przez niszczyciele eskorty. Łącznie do końca I wojny światowej jednostka przewiozła do Francji 15 274 żołnierzy, a po jej zakończeniu, podczas powrotów do Stanów Zjednoczonych – 11 803. Powhatan został wycofany ze służby 2 września 1919 r. i wkrótce trafił pod nowojorski zarząd Army Transport Service (US Army), a pod koniec tego samego roku przejął go US SB. 30 lipca 1920 r. jednostkę wyczarterowano armatorowi Baltic SS Corp. of America, który zmienił jej nazwę na New Rochelle.Nowe imię pochodziło od nazwy miasta położonego w hrabstwie Westchester na przedmieściach Nowego Jorku. 5 sierpnia statek wypłynął w rejs z Nowego Jorku do Gdańska. Na początku lutego 1921 r. wyczarterowano go przedsiębiorstwu żeglugowemu US Mail SS Co., które miało obsługiwać tę samą linię.

Już 11 lutego New Rochelle ponownie popłynął z Nowy Jorku do Gdańska, a w maju jego nazwę zmieniono na Hudson.To z kolei imię miało upamiętnić położoną w północno-wschodnich Stanach Zjednoczonych i płynącą przez stan Nowy Jork rzekę. W sierpniu kolejnym operatorem liniowca został USL, który go wyczarterował i przeznaczył na trasę Nowy Jork – Bremerhaven. W lipcu 1922 r. jednostka ponownie zmieniła nazwę, tym razem na President Fillmore (od 13. piastującego urząd prezydenta USA – Millarda Fillmore’a).12 grudnia 1923 r. w Norfolku statek odstawiono do rezerwy. W końcu 1924 r. znalazł się w zainteresowaniu nowojorskiego przedsiębiorstwa żeglugowego American Palestine Line (APL), jednak do transakcji nie doszło. W 1926 r. jednostka trafiła do filadelfijskiej firmy Fincke, Bangert & Company i następnie do armatora z San Francisco – Dollar Steamship Company, w barwach którego miała odbywać podróże dookoła świata (President Fillmore /I/). Ostatecznie w lipcu 1928 r. dawny Hamburg /I/ został sprzedany na złom przedsiębiorstwu Union Shipbuilding Company (Baltimore), a rozbiórki dokonano do czerwca 1932 r.

Kiautschou

Statek wybudowano w stoczni Vulcan pod numerem 246. Najpierw wybrano dla niego nazwęBavaria,później na krótko drugim wyborem była Teutonia /II/.Ostatecznie podczas wodowania 14 września 1900 r. otrzymał nazwę pochodzącą od funkcjonującej w latach 1897–1914 niemieckiej koncesji w Chinach – Kiautschou.Ukończony 14 grudnia 1900 r., osiem dni później wyruszył w „dziewiczy rejs” na trasie Hamburg – Jokohama. W 1901 r. jednostką podróżował dyrektor generalny HAPAG-u Albert Ballin, który chciał przetestować warunki odbywania rejsów w tamtym rejonie. 2 maja 1902 r. liniowiec wypłynął w rejs na trasie Hamburg – Southampton – Cherbourg – Nowy Jork, zastępując czterokominowy transatlantyk Deutschland /III/(HAPAG/1900 r./16 502 BRT), a powrotną podróż odbył na linii Nowy Jork – Cherbourg – Plymouth – Hamburg. W 1903 r. Kiautschou został skierowany do modernizacji, a 20 lutego następnego roku przejął go NDL. W ramach rekompensaty HAPAG otrzymał pięć frachtowców NDL.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO3-4/2025