NISSHIN – okręt o wielu obliczach

Michał Kopacz

NISSHIN

– okręt o wielu obliczach

Nisshin był ostatnim z serii czterech japońskich okrętów-baz wodnosamolotów, które w rzeczywistości miały pełnić funkcje transportowe dla miniaturowych okrętów podwodnych – ważnego elementu planu „decydującej bitwy”. W celu ukrycia prawdziwej „tożsamości” projektowano go jako stawiacz min. Po rozpoczęciu budowy Nisshin został przeklasyfikowany na tender wodnosamolotów, jednak do służby wszedł już jako nosiciel miniaturowych okrętów podwodnych. W tym czasie przedwojenna doktryna jednego, decydującego starcia z flotą nieprzyjaciela stawała się coraz bardziej odległa. Ze względu na obszerny hangar i dużą prędkość jednostka była więc często wykorzystywana w roli szybkiego transportowca. Konstrukcja umożliwiała również przebudowę na lekki lotniskowiec, lecz plany te nie doczekały się realizacji.

W styczniu 1937 r. japońska marynarka wojenna (dalej IJN) przedstawiła parlamentowi do zaakceptowania projekt budżetu na najbliższych 5 lat. Zawarto w nim również program rozbudowy floty, zwany III Programem Uzupełniającym (Dai San Ji Hoju Keikaku). Piątą jednostką programu (5 Go kan) miał być duży stawiacz min Typu A (Fusetsukan Ko Gata). Jego spora wyporność, planowana na ponad 11 000 ts, skrywała tajemnicę – w rzeczywistości „stawiacz min” należał do serii jednostek specjalnego przeznaczenia. Trzema pierwszymi były budowane w ramach programu rozbudowy z 1934 r. Chitose i Chiyoda oraz Mizuho, oficjalnie klasyfikowane jako okręty-bazy wodnosamolotów

W koncepcji japońskiej „decydującej bitwy” toczonej – w zamyśle – z przeważającymi siłami US Navy, dużą rolę odgrywała taktyka „przechwycenia i ścierania”. Liczniejsza linia pancerników nieprzyjaciela, jeszcze przed rozpoczęciem pojedynku artyleryjskiego, miała zostać osłabiona przez ataki sił lekkich, dysponujących tajną bronią – torpedami o ekstremalnie dużym zasięgu. Głównym elementem „wstępnej obróbki” były więc wyrzutnie torpedowe instalowane w ogromnej liczbie na krążownikach i niszczycielach. W pierwszych atakach miała pomóc kolejna sekretna broń – szybkie miniaturowe okręty podwodne, dostarczone w rejon bitwy przez nosicieli. Właśnie z taką myślą budowano cztery wyżej wymienione jednostki. W każdej z nich mieściłoby się po 12 okrętów uzbrojonych
w dwie torpedy, co dawałoby potężną salwę aż 96 pocisków podwodnych. Jak już wspomniano, Chitose, Chiyodę i Mizuho zaplanowano jeszcze w ramach programu z 1934 r. (Dai Ni Ji Hoju Keikaku). Budowano je według tego samego Projektu Podstawowego J-9 (litera J mówiła o klasie jednostek, tu tendrach wodnosamolotów). Oficjalnie budowano je jako okręty-bazy wodnosamolotów, na które traktat waszyngtoński nie nakładał żadnych ograniczeń. Zgodnie z wymaganiami Morskiego Sztabu Generalnego wszystkie miały też pełnić pomocniczą rolę szybkich tankowców floty (Kosoku Kyuyukan). Każda jednostka dysponowała na rufie hangarem dla wodnosamolotów, gdzie w przyszłości planowano umieścić miniaturowe okręty podwodne. Po zerwaniu ograniczeń traktatowych w 1937 r. dwie pierwsze znajdujące się już w budowie jednostki: Chitose i Chiyoda, wyposażono w turbiny parowe i kotły (pierwotny projekt przewidywał wyłącznie silniki wysokoprężne), co zwiększyło ich prędkość do 29 w. Umożliwiło to braną również pod uwagę przebudowę na pełnowartościowe lotniskowce lekkie. Ze względu na wzrost masy i wymiarów maszynowni, zrezygnowano już jednak z roli zbiornikowców, co wymagałoby wykonania odpowiedniej konwersji – przede wszystkim związanej z montażem pomp i rurociągów. Mizuho został ukończony z czterema dieslami, co pozwalało osiągnąć mu prędkość rzędu 21 w. Chitose i Chiyoda weszły do służby w 1938, Mizuho rok później – wszystkie przystosowane do pełnienia roli tendrów wodnosamolotów. W ich hangarach i na pokładzie maksymalnie można było pomieścić po 24 maszyny.

Czwarta jednostka z „serii”, a piąta z programu na 1937 r. miała trzy podstawowe warianty: stawiacz min, tender wodnosamolotów i nosiciel miniaturowych okrętów podwodnych. W styczniu 1936 r. Sztab Generalny Marynarki określił wyporność standardową nowego okrętu na 11 600 ts. Silniki wysokoprężne miały zapewnić prędkość 28 w. W dużym rufowym hangarze, docelowo przeznaczonym dla miniaturowych okrętów podwodnych planowano zainstalować tory dla 700 min, które byłyby zrzucane za burtę przez dwie furty rufowe. W obu konfiguracjach – stawiacza min, jak i nosiciela, jednostka miała ciągle przenosić wodnosamoloty, stąd planowana obecność aż czterech katapult. W czerwcu przedstawiono pierwszy wstępny projekt. Uzbrojenie składało się z trzech dwulufowych wież armat kal. 140 mm L/50 Typu 3 (morskich – o niskim kącie podniesienia) oraz czterech trzylufowych stanowisk działek plot. kal. 25 mm L/60. Wyposażenie lotnicze określono na 12 wodnosamolotów dla konfiguracji stawiacza min lub okrętu nosiciela miniaturowych okrętów podwodnych i 24 w konfiguracji tendra lotniczego. W celu uzyskania zakładanej prędkości 28 w. moc siłowni zaplanowano na 51 000 SHP. Przy prędkości ekonomicznej 18 w. i założonej ilości paliwa miało to zapewnić zasięg 8000 Mm. Ze względu na niezadowalające próby silników wysokoprężnych Kampon Typ 11, zdecydowano o wyposażeniu jednostki w nowocześniejsze diesle Kampon Typ 13, konstruowane z myślą o wyposażeniu w nie pancerników typu Yamato.

15 listopada 1937 r. na konferencji Ministerstwa Marynarki i Sztabu Generalnego przedstawiono Projekt Podstawowy H-9 (litera H zarezerwowana była dla stawiaczy min), w którym wprowadzono jeszcze kilka poprawek: ograniczono moc siłowni do 47 000 SHP, zmniejszono pojemność zbiorników paliwa z 1800 do 650 ts (przeznaczonego dla innych jednostek) oraz dodano podnośnik dla wodnosamolotów (wcześniej samoloty miały być opuszczane i podnoszone, do i z hangaru, za pomocą dźwigu pokładowego).

Stępkę pod okręt położono 2 listopada 1938 r. w stoczni marynarki w Kure. 31 października 1939 oficjalnie przeklasyfikowano go na tender wodnosamolotów. Pod koniec prac nad kadłubem, jednostce nadano nazwę Nisshin (w tłumaczeniu – codzienny postęp, postęp dzień w dzień). 30 listopada 1939 r. odbyło się jej uroczyste wodowanie.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 5/2013