„Normandie-Niémen” – nowe wcielenie

Marek Łaz

„Normandie-Niémen” – nowe wcielenie

W ciągu ostatnich kilku lat zostało reaktywowanych wiele jednostek Sił Powietrznych Francji. I tak ponownie pojawiły się w powietrzu samoloty z godłami historycznych lotniczych jednostek: „Lorraine”, „Aquitaine”, „Argonne”, „Corse” i „Gascogne”. W ubiegłym roku do działalności powróciła kolejna historyczn jednostka – dywizjon „Normandie-Niémen” zwany popularnie „Neu-Neu”.

Najbardziej znana ze wszystkich jednostek francuskich sił powietrznych powstała 1 września 1942 roku w bazie Rayak na terenie Libanu. Jednostka została sformowana jako grupa myśliwska GC 3 „Normandie” (Groupe de Chasse) rozkazem dowódcy Sił Powietrznych Wolnych Francuzów (Forces Aériennes Françaises Libres) generała Martiala Valina. Do nowotworzonej jednostki zostali włączeni piloci z jednostki GC1 „Alsace” tacy jak Jean Tulasne, Albert Littolff, Albert Préziosi, Raymond Derville zwani „Libyens” oraz piloci francuscy latający w RAF Roland de La Poype, Marcel Albert, Marcel Lefevre. Albert Durand – „Anglais”. Do grupy myśliwskiej GC 3 dołączył wkrótce Joseph Risso. Wszyscy dotarli do bazy w Rayak i 14 października 1942 roku rozpoczęły się loty na myśliwcach D.520. Pierwszym dowódcą jednostki został mjr Pouliquen.

Po ataku Niemiec na ZSRR generał de Gaulle nawiązał rozmowy z ambasadorem Rosji w Anglii Iwanem Majskim proponując utworzenie jednostki lotniczej, która mogłaby walczyć z Niemcami na froncie wschodnim. Po akceptacji ze strony sowieckiej i po wyrażeniu zgody przez Brytyjczyków przystąpiono do opracowania koncepcji użycia wyznaczonej do tego zadania jednostki – grupy myśliwskiej GC 3 „Normandie”. 12 listopada 1942 roku amerykańskimi samolotami transportowymi grupa francuskich pilotów i mechaników została przerzucona do Bagdadu, skąd transportem kolejowym i samochodowym udała się do Teheranu. 28 października, tym razem na pokładach sowieckich samolotów Li-2, Francuzi zostali przerzuceni na terytorium sowieckie. 1 grudnia znaleźli się oni na docelowym lotnisku Iwanowo. Od razu też rozpoczęło się intensywne szkolenie na samolotach szkolno-treningowych UT-2, a następnie szkolno-bojowych Jak-7.

17 stycznia 1943 roku na lotnisku Iwanowo wylądowało sześć pierwszych myśliwców Jak-1 przeznaczonych dla „Normandie”. Po trzech miesiącach szkolenia 22 marca grupa trzynastu Jak-1 prowadzonych przez bombowiec Pe-2 wyleciała z Iwanowo na front. Pierwsza misja bojowa miała miejsce 26 marca, kiedy to dwóch pilotów: ppor. Durand i por. Derville, wystartowało dla przechwycenia samolotu wroga. W ten sposób rozpoczęła się historia najsławniejszej francuskiej jednostki lotniczej walczącej z Niemcami (w okresie późniejszym została ona przezbrojona w samoloty myśliwskie Jak-9, a następnie myśliwce Jak-3). Po wykonaniu 5240 lotów bojowych, po spędzeniu w powietrzu 4354 godzin, po odbytych 869 walkach powietrznych, odniesieniu 273 potwierdzonych zwycięstw powietrznych i 36 prawdopodobnych Francuzi z dumą powrócili do ojczyzny. 20 kwietnia formacja 37 myśliwców Jak-3 przeleciała nad Polami Elizejskimi w Paryżu, a następnie wylądowała na lotnisku Le Bourget. W czasie walk na froncie wschodnim zginęło lub zaginęło 42 ludzi spośród personelu „Normandie”, czterech dostało się do niewoli a siedmiu dalszych odniosło rany. W międzyczasie 18 listopada 1944 roku rozkazem Józefa Stalina jednostka otrzymała nazwę pułku Niemen – „Régiment du Niémen”. Od tego czasu funkcjonuje ona pod nazwą „Normandie-Niémen”.

Po powrocie do metropolii jednostka przeszła wiele zmian – od 20 czerwca 1945 roku latała pod oznaczeniem Régiment de Chasse 3/5 „Normandie-Niémen” nadal na myśliwcach Jak-3. 1 kwietnia 1946 roku nastąpiła kolejna zmiana oznaczenia na Groupe de Chasse 3/5, a dokładnie rok później była to już Groupe de Chasse 2/6. W latach 1945-1946 jednostka stopniowo otrzymała samoloty NC-900, czyli francuskie Fw 190 (myśliwce Jak-3 zostały wycofane z eksploatacji do końca kwietnia 1947 roku). W cztery dni po zmianie nazwy GC 2/6 opuściła terytorium metropolii i przebazowała się do Maroka na lotnisko Rabat-Salé, gdzie stacjonowała do 29 września 1949 roku. W jej uzbrojeniu były wtedy dwusilnikowe samoloty myśliwsko-bombowe Mosquito FB.VI. Miesiąc później zapadła decyzja o przerzuceniu jednostki na lotnisko BA191 Tan Sun Nhut w Indochinach. Jeszcze na terytorium Afryki rozpoczęło się przeszkolenie na myśliwce, na których piloci mieli latać w Indochinach – P-63 Kingcobra. Szkolenie było prowadzone na lotnisku Sidi Ahmed w Tunezji. Personel na terytorium Indochin został przerzucony drogą morską na pokładzie statku Champollion. Po okresie szkolenia w nowych warunkach terenowo-klimatycznych jednostka została włączona w skład GATAC Sud (Groupe Aérien Tactique). Wkrótce też zapadła decyzja o przejściu na nowy typ samolotu myśliwskiego F6F-5 Hellcat. Pierwsi piloci zostali przeszkoleni w listopadzie 1950 roku. Indochińska wyprawa „Normandie-Niémen” zakończyła się w maju 1951 roku, kiedy to drogą powietrzną i morską personel wrócił do Francji, skąd po czterech miesiącach znowu nastąpiła zmiana miejsca bazowania – 20 sierpnia 1951 roku „Normandie-Niémen” przybywa ponownie do Afryki Północnej, na lotnisko Oran-La Sénlis w Algierii. Tym razem była to zmiana na dłuższy okres czasu, bo trwający do 1 marca 1962 roku.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 1/2013