Nowe Wojsko Polskie 1936-1939 – sukces wpisany w porażkę

Robert Michulec

12 maja 1935 roku zmarł twórca, budowniczy i przywódca państwa polskiego – Józef Piłsudski. Kraj jak długi i szeroki pogrążył się w żałobie i – wydawać by się mogło – w inercji wynikającej z osłupienia związanego z trwożnym spojrzeniem w przyszłość, w której nie będzie już człowieka wskazującego kierunki życia i rozwoju Polski. Oficjalnie przekonywano bowiem cały czas, że marszałek był niedoścignionym wzorcem i nauczycielem w każdej dziedzinie życia państwa, a zwłaszcza na niwie wojskowej, którą szczególnie sobie upodobał. Jeśli jednak w życiu publicznym proste pytanie o dalszy byt kraju mogło konfundować, to w wojsku było już całkiem inaczej. Ogół wojskowych na stanowiskach miał pełną świadomość, że sytuacja w armii była odmienna od tej, którą prezentowała propaganda z myślą o społeczeństwie. W opinii wcale niemałej części kadry dowódczej perspektywy wojska malowały się wręcz w czarnych barwach. Wiedziano, że wojsko niezdolne do rozwoju w takim kraju, jakim była Polska po zamachu majowym, przed połową lat 30. XX w. niemalże obumierało. Osiągnąwszy maksymalny pułap rozwojowy do drugiej połowy lat 20. XX w., armia, stanowiąca główny składnik sił zbrojnych, stanęła w miejscu, co w praktyce oznaczało szybkie cofanie się. Proces ten nabrał gwałtownego przyspieszenia przed połową lat 30., kiedy to w europejskich wojskach zaczęto wprowadzać nowe technologie i techniki przemysłowe, a niejedna armia rozpoczęła nowoczesne zbrojenia (prym wiodły Francja, Niemcy, ZSRR). Dawało to impuls wielu wysokiej rangi oficerom do pisania raportów i tworzenia projektów przebudowy oraz rozwoju wojska, które jednak nie pociągały za sobą niezbędnych skutków. Aż do końca rządów marszałka ani Piłsudski, ani ściśle mu podporządkowany Główny Inspektorat Sił Zbrojnych, ani „martwe” Ministerstwo Spraw Wojskowych, ani w końcu Sztab Generalny działający ślepo wedle jego wytycznych nie widziały możliwości podjęcia z niezbędnym rozmachem jakichkolwiek działań mających polepszyć sytuację. Zgodnie z wolą marszałka wszystkie organy dowódcze zaprowadzały w wojsku marazm, nie przewidując jakichkolwiek istotnych zmian również z powodów obiektywnych (brak ostatecznie wykrystalizowanych struktur, planu mobilizacyjnego, planów wojen etc.).

W takiej oto sytuacji wielu generałów i pułkowników mogło dojść do wniosku, że wraz ze śmiercią Piłsudskiego w Polsce kończyła się pewna epoka, i to szczególnie właśnie na niwie wojskowej. Przeszkoda przez całe lata blokująca ich inicjatywy odchodziła w niebyt, otwierając szerokie pole działania w celu przekształcenia wojska według własnych oczekiwań i ambicji. W sprawozdaniach zbiorczych generałów jeszcze z roku budżetowego 1937-1938 armię na stopie pokojowej uznawano wciąż za zbyt małą liczebnie, choć ta już była na poziomie 276 000 ludzi. W praktyce wola realizacji własnych ambicji przeistoczyła się w oszałamiające zbrojenia wynikające z woli szybkiego utworzenia wielkiej siły zbrojnej zdolnej ważyć na europejskiej szali. Należy już tutaj bardzo mocno podkreślić, że celem przemiany Wojska Polskiego w wizji jego dowództwa była szeroko zakrojona rozbudowa wszystkich formacji w celu zwiększenia i unowocześnienia potencjału sił zbrojnych jako takich. Chciano w ten sposób stworzyć nowe, bardziej stechnicyzowane oblicze wojska, aby uczynić z niego narzędzie zdolne do konfrontacji z ościennymi armiami Europy cechującymi się znacznie wyższymi wskaźnikami stechnicyzowania, a przez to i wydolności w walce. Wojsko nie miało być zmodernizowane poprzez ulepszenie struktur czy wprowadzenie nowocześniejszego sprzętu w miejsce starszego, jak to przyjęło się twierdzić po wojnie, lecz miało zostać znacznie rozbudowane oraz uzupełnione o nową technikę, a nawet o nowe formacje. W tym celu w jakiś czas po śmierci Józefa Piłsudskiego zaczęto tworzyć liczne plano-programy rozbudowy i dozbrojenia wojska, a także jego zaplecza zbrojeniowego. 

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 5/2016