Nowe życie hydrograficznego bliźniaka

Marian Kluczyński

Modernizacja Marynarki Wojennej idzie jak krew z nosa. Większość programów na budowę nowych jednostek pływających została zawieszona. Nie najlepiej przedstawia się sprawa z remontem i modernizacją wysłużonych jednostek pływających. Remont ORP Heweliusz miał trwać do 6 maja 2016 roku, następnie do 30 listopada 2016 roku, a zakończył się 30 marca 2017 roku.

Tak więc z blisko rocznym opóźnieniem Marynarka Wojenna otrzymała odnowiony okręt hydrograficzny ORP Heweliusz. Zyskał on nowe życie nie tylko dzięki remontowi siłowni i innych urządzeń, ale również dzięki nowym urządzeniom oraz znacznie poprawionym warunkom służby i pracy. Jest więc okazja do przybliżenia naszym czytelnikom historii i dnia dzisiejszego tej zasłużonej jednostki dla Marynarki Wojennej i bezpieczeństwa żeglugi.

Z dziejów okrętu

ORP Heweliusz, podobnie jak ORP Arctowski jest tego samego projektu 874, który powstał w Biurze Projektowo-Konstrukcyjnym gdańskiej Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte (obecnie Remontowa Shipbuilding S.A.) i zbudowany w tym zasłużonym dla polskiego przemysłu okrętowego zakładzie. Łączy ich także to, że tego samego dnia wcielono je do służby w Marynarce Wojennej (27 listopada 1982 roku w przededniu 64. rocznicy odtworzenia polskiej Marynarki Wojennej). Głównym projektantem jednostek był inż. Roman Buńka. ORP Heweliusz, oznaczony numerem burtowym 265, powstał jako pierwszy. Jego kadłub ma długość blisko 62 m, szerokość 10,8 m i zanurzenie 3,3 m (ORP Arctowski – zanurzenie 4,1 m) oraz wyporność 1218 ton. Zwodowano go 11 września 1981 roku. Niemal równolegle powstawała bliźniacza jednostka o numerze 266, której kadłub zwodowano 20 lutego1982 roku. Matką chrzestną ORP Heweliusz została żona zasłużonego oficera Marynarki Wojennej, Teresa Bossy. Obie nowo wcielone jednostki weszły w skład Oddziału Zabezpieczenia Hydrograficznego, uzupełniając jego flotę składającą się z ORP Kopernik (wycofany ze służby po blisko 35 latach, w maju 2005 roku) oraz kilku kutrów hydrograficznych i motorówek sondażowych. W sierpniu 1987 roku OZH przemianowany został na Dywizjon Zabezpieczenia Hydrograficznego.

Ważniejsze wydarzenia

ORP Heweliusz czterokrotnie w latach 1986, 1989, 1993 i 1997 zdobywał miano najlepszego okrętu Marynarki Wojennej w grupie okrętów specjalnych, poza swoimi zadaniami systematycznie zabezpieczał działania sił Marynarki Wojennej RP, pełnił dozory, uczestniczył w wielu manewrach, także międzynarodowych, w tym NATO pod kryptonimem Strong Resolve w 2002 roku.

Zaliczył rejsy nawigacyjno-szkoleniowe: na Atlantyk w 1984 roku, na Zatokę Botnicką w 1999 roku, na Zatokę Botnicką i Zatokę Ryską w 2001 roku oraz wizyty w portach: Sankt Petersburg w 1985 roku, Ryga (Łotwa) w 1986 roku i w 1988 roku, Tallin (Estonia) w latach 1989, 1995 i 1989, Brest (Francja), Chatcham (Wielka Brytania) w 1999 roku, Helsinki (Finlandia) w 2001 roku, Zeebrugge (Belgia) w 2002 roku oraz Londyn w 2006 roku.

Ponadto wziął udział w XIV wyprawie antarktycznej w 1990 roku z PAN (Vigo w Hiszpanii, Ushuaia w Argentynie, Rio Grande do Sol w Brazylii, Przylądek Horn).

Na pokładzie Heweliusza przebywało wiele polskich i zagranicznych osobistości naukowych, przedstawicieli rządu oraz administracji państwowej, wśród nich był między innymi Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski.

Spektakularnym wydarzeniem w 2004 roku była identyfikacja, za pomocą pojazdu podwodnego, wraku niemieckiego statku pasażerskiego Steuben, na którym w lutym 1945 roku, podczas ewakuacji zginęło ponad 3000 osób. W 2006 roku ORP Heweliusz reprezentował Polską Służbę Hydrograficzną na najbardziej prestiżowej konferencji i wystawie ,,Oceanology International 2006” w Londynie (Wielka Brytania). Podczas tego rejsu przeprowadził prace hydrograficzne, związane z poszukiwaniem legendarnego okrętu podwodnego ORP Orzeł i O-13, które prawdopodobnie zostały zatopione w wodach Morza Północnego. Powtórnie szukał Orła w 2010 roku. W 2006 roku ORP Heweliusz wziął udział w pierwszych i największych manewrach naszych sił zbrojnych Anakonda-06 oraz w kolejnych Anakonda-08. Natomiast we wrześniu 2007 roku jego załoga dokonała weryfikacji pozycji wraku niemieckiego transportowca Bremerhaven, zwanego w czasie wojny „statkiem śmierci”. W 2008 roku wziął udział w dorocznym święcie żeglarskim Cowes Week w Wielkiej Brytanii. Gośćmi ORP Heweliusz byli uczestnicy 45. Międzynarodowego Kongresu Podwodników „Gdynia-2008” oraz weterani Marynarki Wojennej z czasów II wojny światowej, uczestniczący w V Światowym Zlocie Marynarzy, a także Prezydent Międzynarodowej Organizacji Hydrograficznej (IHO) wiceadmirał Alexandros Maratos.

Heweliusz ostatnio zabezpieczał wyjście z gdyńskiego portu żaglowców uczestniczących w regatach The Tall Ships Races 2009 oraz paradę żaglowców na Zatoce Gdańskiej, a także ich start do pierwszego etapu regat, asystując żeglarzom z Gdyni do Sankt Petersburga. W 2010 roku, w ramach praktyki podchorążych AMW, odbył rejs szkoleniowy, podczas którego odwiedził Casablancę, Santa Cruz de Tenerife, Cherbourg i Bergen, a na Morzu Północnym poszukiwał także domniemane miejsce zaginięcia ORP Orzeł.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 7-8/2017