Nowy myśliwiec z zachodu. Start Global Combat Air Program

Michał Gajzler

Zgodnie z wcześniejszymi nieoficjalnymi doniesieniami początek grudnia ubiegłego roku przyniósł istotne, o ile nie kluczowe, deklaracje dotyczące przyszłości japońskiego myśliwca nowej generacji F-X oraz włosko-brytyjskiego programu Tempest (czy też w zasadzie szerzej Future Combat Air System, którego Tempest jest częścią). Dnia 9 grudnia 2022 roku doszło bowiem do opublikowania oficjalnego oświadczenia premierów Japonii, Wielkiej Brytanii oraz Włoch w sprawie uruchomienia wspólnego programu Global Combat Air Program (GCAP), mającego doprowadzić do powstania myśliwca nowej generacji, a szerzej „systemu systemów”. Jako graniczną datę gotowości nowej maszyny autorzy wspomnianego oświadczenia wskazali 2035 rok.

Oświadczenie premierów

Wskazanie połowy kolejnej dekady jako daty wejścia do służby nowego samolotu oznacza utrzymanie ram czasowych podawanych wcześniej w odniesieniu do programu Tempest oraz japońskiego programu F-X. Według doniesień prasowych utrzymana miałaby być również data oblotu demonstratora Tempesta, która została ustalona na 2027 rok. Przy czym faza rozwojowa programu miałaby zostać formalnie uruchomiona w 2024 roku po dokonaniu podziału kosztów i zakresu prac w ramach GCAP i jego członków. Około 2030 roku powinna natomiast rozpocząć się produkcja docelowego samolotu (według japońskiego Ministerstwa Obrony ok. 2029 roku powinny rozpocząć się próby naziemne lub nawet próby w locie), aby dotrzymać 2035 roku, jako terminu jego wejścia do służby. W przypadku Japońskich Lotniczych Sił Samoobrony nowe maszyny miałyby zastąpić użytkowane obecnie samoloty wielozadaniowe Mitsubishi F-2, powstałe przy współpracy z amerykańską firmą Lockheed Martin na bazie F-16, a prawdopodobnie również część wciąż użytkowanych i modernizowanych F-15J/DJ, które wyprodukowano na licencji w Mitsubishi. W przypadku sił powietrznych europejskich partnerów programu Tempest miałby zastąpić obecnie użytkowane samoloty Eurofighter Typhoon.

Japońscy, brytyjscy i włoscy politycy podkreślając łączące ich kraje długotrwałe relacje, również w strefie obronności, zapowiedzieli ich dalszy rozwój w przywoływanym już oświadczeniu. Program GCAP ma przyspieszyć tworzenie zdolności obronnych oraz przyczynić się do budowy przewagi technologicznej nad potencjalnym przeciwnikiem. Pogłębiona ma zostać nie tylko sama współpraca w zakresie obronności, ale także naukowa i techniczna. Kooperacja objąć ma również zintegrowane łańcuchy oraz rozwój bazy przemysłowej mogącej służyć obronności. Wspólny komunikat członków programu GCAP podkreśla szersze korzyści gospodarcze i przemysłowe, które mają wiązać się z realizacją projektu. Akcentuje również wpływ GCAP na utrzymanie i tworzenie miejsc pracy w krajach członkowskich. W szczególności dotyczyć to ma kolejnej generacji inżynierów i techników. Potwierdzeniem tego mogą być choćby liczby przytaczane przez raport PricewaterhouseCoopers, mówiący o tym, że np. udział Wielkiej Brytanii w programie myśliwca nowej generacji może przyczynić się do „wsparcia” 21 000 miejsc pracy rocznie (obecnie w pracach nad Tempestem zaangażowanych jest w Wielkiej Brytanii ok. 2500 pracowników). Warto również zwrócić uwagę na odniesienia dotyczące inwestycji w badania i rozwój w obszarze m.in. zaawansowanych procesów produkcyjnych.

Treść oświadczenia podkreśla, że partnerzy programu GCAP będą pracować „w duchu równego partnerstwa”, dzieląc zarówno koszty, jak i korzyści będące owocem poniesionych nakładów. Co podkreślono, GCAP ma wspierać suwerenną zdolność krajów członkowskich do projektowania, dostarczenia oraz modernizacji najnowocześniejszych zdolności z zakresu walki powietrznej.

Przytaczając główne punkty oświadczenia premierów warto również zwrócić uwagę na fragmenty akcentujące fakt, że samolot nowej generacji powstawać będzie z udziałem naszych sojuszników i partnerów. Co więcej, że nazwa programu odzwierciedla zamiar zapewnienia przyszłej interoperacyjności z USA, NATO oraz partnerami z Europy oraz obszaru Indo-Pacyfiku i szerzej, całego świata. Ambicją członków GCAP ma być zapewnienie, aby nowy samolot stał się centralnym elementem szerszego systemu walki powietrznej, który będzie działał w wielu domenach. Konieczność zapewnienia bezpieczeństwa regionów euroatlantyckich oraz Indo-Pacyfiku została dodatkowo podkreślona w samodzielnym oświadczeniu brytyjskiego premiera.

Co ciekawe, praktycznie równocześnie z komunikatem Ministerstwa Obrony Japonii obejmującym GCAP, oświadczenie opublikował także resort spraw zagranicznych tego kraju, dodając do tego dodatkowo informację amerykańskiego Departamentu Obrony, dotyczącą przyszłego, nowego samolotu myśliwskiego (Next Fighter Aircraft). Treść wspomnianego dokumentu jest o tyle interesująca, że podkreśla on wsparcie jakiego udzielają USA współpracy w sferze obronności Japonii oraz jej partnerom, w tym Włochom i Wielkiej Brytanii. W szczególności ma to dotyczyć nowego samolotu myśliwskiego. Zwraca się w tym przypadku uwagę, że jest to prawdopodobnie pierwszy przypadek wsparcia tego typu udzielanego programowi, w którym nie uczestniczą bezpośrednio Stany Zjednoczone. W oświadczeniu upatruje się również przyzwolenia, a według niektórych również zachęty, dla amerykańskich przedsiębiorstw z sektora zbrojeniowego do podjęcia próby zaangażowania się w GCAP, np. w roli poddostawców niektórych systemów czy też elementów. W praktyce w przypadku większości systemów żaden z obecnych członków programu nie powinien mieć problemów z uzyskaniem niezbędnych amerykańskich zgód i zezwoleń eksportowych. Otwarte oczywiście pozostaje pytanie o chęć wykorzystania rozwiązań amerykańskich.

Równocześnie amerykańsko-japońskie oświadczenie akcentuje wzmacnianie współpracy obronnej między krajami, m.in. w sferze wspólnych prac badawczo-rozwojowych, testów i prób. W treści oświadczenia wspomniany został m.in. fakt zainicjowania wspólnych rozmów dotyczących systemów autonomicznych, które mogłyby stanowić uzupełnienie japońskiego samolotu myśliwskiego nowej generacji. Obie strony miałyby w tym przypadku rozpocząć bardziej skonkretyzowaną współpracę w 2023 roku. Wspomniane oświadczenie można więc z jednej strony traktować jako amerykańskie wsparcie dla programu GCAP, ale i zapowiedź implementacji, w ramach szerszego systemu, rozwiązań opracowanych z firmami amerykańskimi. Skądinąd wiadomo, że Wielka Brytania ma dokonać niezależnej oceny ewentualnych potrzeb w zakresie uzbrojenia, jak i tzw. bezzałogowych lojalnych skrzydłowych. Stąd też nie można wykluczyć, że wdrożenie systemów tej klasy będzie prowadzone samodzielnie przez każdego z członków GCAP.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 1/2023