Obrona przeciwlotnicza – szczebel strategiczny i operacyjny

Tomasz Kwasek

Dowództwu Sił Powietrzno-Kosmicznych – WKS (Воздyшно-космические силы) podlegają trzy rodzaje wojsk -  Siły Powietrzne – WWS (Военно-воздуyшные сиилы), Wojska Kosmiczne – WK (Космические войска) oraz Wojska Obrony Powietrznej i Przeciwrakietowej WPWO-PRO (Войска противовоздушной и противоракетной обороны). Choć szczególnie medialny jest rozwój sił lotniczych, to jednak dla Rosjan nie mniej istotne, a być może nawet bardziej priorytetowe, jest rozwijane naziemnych elementów obrony powietrznej.

Naziemna obrona przeciwlotnicza i przeciwrakietowa szczebla operacyjnego i strategicznego od dziesiątków lat zajmuje w rosyjskim, a wcześniej radzieckim systemie planowania, miejsce szczególne. Dążenie do zbudowania skutecznego, wielowarstwowego systemu obrony przeciwlotniczej (a później częściowo i przeciwrakietowej) uwidaczniało się we wdrażaniu do arsenałów sił zbrojnych ZSRR szeregu przeciwlotniczych zestawów rakietowych różnych klas kolejnych generacji oraz podjęciu, już w latach 60. XX wieku, niezwykle ambitnego programu budowy tarczy antyrakietowej, znanego jako system antybalistyczny A-35 Ałdan, a w latach 70. XX wieku jego następcy, systemu A-135 Amur. Pierwotnie radziecka, a obecnie rosyjska doktryna wojny pełnoskalowej zakłada, że potencjalny przeciwnik (NATO) może uzyskać nad siłami własnymi przewagę w powietrzu, zaś w wymiarze strategicznym dążyć będzie - siłami lotnictwa i broni rakietowej - do porażenia szeregu kluczowych obiektów w głębi rosyjskiego terytorium. Rosjanie, mając świadomość zachodniej przewagi tak ilościowej jak i jakościowej nad własnym lotnictwem, jej zniwelowania upatrują właśnie w potężnym, wielowarstwowym, naziemnym systemie obrony powietrznej. Z tego względu siły zbrojne Federacji Rosyjskiej utrzymują specjalny rodzaj wojsk - Wojska Obrony Powietrznej i Przeciwrakietowej WPWO-PRO - dysponujący bogatym wachlarzem środków wykrywania, śledzenia, rażenia bądź zagłuszania urządzeń elektronicznych aparatów latających przeciwnika. W ciągu ostatnich 10 lat wojska te otrzymały szereg nowych zestawów i uznać można je za jeden z bardziej nowoczesnych i zaawansowanych technicznie rodzajów wojsk w całych rosyjskich siłach zbrojnych.

Naziemne środki rozpoznania radiotechnicznego

W klasie samodzielnych i mobilnych aktywnych radiolokacyjnych środków rozpoznania przestrzeni powietrznej, pododdziały radiotechniczne WKS w latach 2008-2017 otrzymywały komplety kilkunastu typów radarów średniego i dalekiego zasięgu. Łącznie dostawy urządzeń radiolokacyjnych wszystkich rodzajów, w tym również radarów kontroli lotniska i metorologicznych, w ciągu dziesięciu lat zamknęły się liczbą ponad 700 urządzeń. Z tego większość, tj. 500 sztuk w latach 2012-2017, dla przykładu w samym 2015 roku – 208 sztuk.

Podlet-M

Najnowszym rosyjskim mobilnym systemem radiolokacyjnym jest trójwspółrzędny radar średniego zasięgu 48Ja6 Podlet-M, przeznaczony wykrywania niskolecących obiektów aerodynamicznych i balistycznych, zbudowany przez Wszechrosyjski Instytut Naukowo-Badawczy Radiotechniki – WNIIRT (Всероссийский научно-исследовательский институт Радиотехники). W 2009 roku prototyp pierwszego wariantu radiolokatora Podlet-M przeszedł próby państwowe. Produkcję stacji rozpoczęto w Muromskich Zakładach Radiowych Przyrządów Pomiarowych – MZ RIP (Муромский завод радиоизмерительных приборов) oficjalnie w 2013 roku, jednak formalne wejście stacji na uzbrojenie nastąpiło w 2015 roku. Pierwszy wdrożeniowy zestaw 48Ja6 Podlet-M został dostarczony do pododdziałów radiotechnicznych Wojsk Obrony Powietrznej i Przeciwrakietowej w tym samym roku, a w ub. roku odebrano co najmniej jeden kolejny egzemplarz. W 2016 roku rosyjski resort obrony zamówił pierwszy prototypowy egzemplarz systemu radiolokacyjnego w dopracowanej wersji 48Ja6 Podlet-M (TM), który miał zostać dostarczony do końca ub. roku.

WWO

Drugim nowym radiolokatorem średniego zasięgu jest trójwspółrzędny 96Ł6 WWO (Всевысотный обнаружитель), pracujący w zakresie centymetrowym, opracowany i produkowany przez Przedsiębiorstwo Naukowo-Produkcyjne Lianozowskie Zakłady Elektromechaniczne – LEZ (Лианозовский электромеханический завод) i przyjęty do uzbrojenia w 2008 roku. Radiolokator ten, w wersji 96Ł6-1, jest także standardowym środkiem rozpoznania radiotechnicznego w zestawach obrony powietrznej S-400 Triumf. Pierwsze dostawy WWO, jako samodzielnego środka rozpoznania radiolokacyjnego, nastąpiły w 2010 roku. Dostarczono wówczas prototypowe urządzenie, w następnym roku odebrano kolejny 96Ł6. W kolejnych okresach programowania harmonogram dostaw wyglądał następująco: w 2012 roku – siedem sztuk, w 2013 roku dziewięć egzemplarzy, a w 2014 roku – trzy sztuki. Poza tym, według sprawozdań producenta planowano dostarczyć jeden 96Ł6 w 2015 roku i dwa w roku następnym.

Niebo-U

Środki rozpoznania radiolokacyjnego uzupełniają także trójwspółrzędne radary 55Ż6U Niebo-U i ich wersja zmodernizowana 55Ż6UM Niebo-UM/Niobij. Pierwsze zostały opracowane w latach 1986-1992 w Niżnogrodzkim Instytucie Naukowo-Badawczym Radiotechniki – NNIIRT (Нижегородский научно-исследовательский институт радиотехники), na bazie modelu 55Ż6 Niebo produkowanego od 1982 roku dla sił zbrojnych ZSRR. Przedseryjna stacja Niebo-U zakresu metrowego została dostarczona jeszcze w 1995 roku, ale kolejne, w wersji produkcyjnej, były odbierane przez siły powietrzne dopiero od 2006 roku. Badania państwowe typu zakończono dopiero w 2009 roku. Dwa lata później produkcję radiolokatorów 55Ż6U rozpoczęto w Niżniegorodzkich Zakładach Telewizyjnych Niteł (Нижегородский телевизионный завод Нител). Łącznie, w latach 2006-2015, dostarczono 24 stacje radiolokacyjne serii Niebo-U, z tego 17 sztuk w okresie od 2011 roku, tj. od czas przejęcia dokumentacji i rozpoczęcia produkcji przez Niteł.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW Numer Specjalny 14