Ofensywa „zdrajców z Zachodu”. Francuski V Korpus Armijny w działaniach na terenie Saary we wrześniu 1939 roku.

Część I. Plany i przygotowania

Wojciech Mazur

Zaraz po zawarciu pokoju siły zbrojne powinny podjąć przygotowania do kolejnej wojny. To banalne twierdzenie nie zawsze oczywiście ma pokrycie w rzeczywistości. W przypadku armii francuskiej, jesienią 1918 roku opromienionej nimbem najważniejszego z sił koalicji, która właśnie pokonała kierowany przez Niemcy sojusz państw centralnych, było ono niewątpliwie prawdziwe. Studia podjęte tuż po zakończeniu Wielkiej Wojny (dziś zwanej I wojną światową) kontynuowano przez cały okres międzywojenny, kreśląc podstawy kolejnych planów operacyjnych. Wstępne założenia kolejnego – jak się okazało ostatniego przed wybuchem następnego światowego konfliktu, szef Sztabu Generalnego gen. Maurice Gamelin zaaprobował 1 lutego 1936 roku, samo opracowanie, efekt podjętych prac, opatrzone zostało zaś datą 24 sierpnia 1937 roku.

Nowy plan, określony jako Plan E, stanowił ewolucyjne rozwinięcie obowiązującego wcześniej Planu D oraz jego wariantu D bis. Przyjęcie nowej wersji wymusiły jednak nawarstwiające się stopniowo poprawki, a przede wszystkim zmiany sytuacji politycznej i wojskowej, spowodowane głównie przez postępy zbrojeń nazistowskich Niemiec. Zmianie ulegała jednak także sytuacja samej Francji. Autorzy planu E wzięli więc pod uwagę między innymi rozbudowę własnych fortyfikacji granicznych, zwiększenie zdolności bojowych sił osłony, modernizację niektórych formacji – przede wszystkim artylerii i czołgów, czy nowe możliwości techniczne zapewniające możliwość bardziej elastycznej reakcji na ewentualny atak przeciwnika, np. skutkiem skrócenia terminów mobilizacji. Nadrzędnym celem Planu E pozostawało dążenie do utrzymania granic Francji na północnym-wschodzie i południowym wschodzie oraz zachowania kontroli Paryża nad terytoriami w Afryce Północnej. Najważniejszym z przeciwników pozostawały Niemcy. Nowość stanowiło jednak przyjęcie tezy o niepewnej, a potencjalnie wręcz wrogiej postawie Włoch. Oznaczało to konieczność uwzględnienia w planie także konieczności zapewnienia odpowiedniej obrony na froncie alpejskim i w Tunezji. Z kolei niepewna sytuacja w ogarniętej wojną domową Hiszpanii wymuszała skierowanie uwagi także ku przełęczom pirenejskim, Maroku i szlakom wiodącym do Afryki Północnej. W tej sytuacji autorzy planu, nie tracąc z oczu głównego zagrożenia, zdecydowali się objąć przewidywaniami trzy scenariusze: Cas A.I.: równoczesny konflikt z Niemcami (Allemagne) i Włochami (Italie), Cas A.: konflikt z Niemcami przy wyczekującej postawie Włoch oraz Cas I.: konflikt z Włochami przy wyczekującej postawie Niemiec.

Plan, wobec niemożności przewidzenia zawczasu sytuacji, w której wybuchnie zbrojny konflikt, zawierał rozwiązania wariantowe. W odniesieniu do najbardziej prawdopodobnych scenariuszy A.I. oraz A. założenia dotyczące wojny na Północno-Wschodnim (tj. faktycznie – niemieckim” Teatrze Działań Wojennych (TDW) obejmowały trzy warianty (w każdym przypadku z opracowaniem środków przeciwdziałania):

- północny (Variante Nord) – z założeniem, że wojnę rozpocznie niemiecki atak przez Belgię i Holandię;

- luksembursko-lotaryński (Variante Luxembourg – Lorraine) – w którym początkowy wysiłek niemiecki skierowany miał być ku francuskiej Lotaryngii i Luksemburgowi, bez naruszania neutralności Belgii;

- lotaryńsko-alzacki (Variante Lorraine Alsace) – wedle którego początkowy wysiłek armii niemieckiej skoncentrować się miał wprost na wschodniej granicy Francji.

Inną kategorię przewidywań stanowiły hipotezy (w odróżnieniu od wariantów nie powiązane ze szczegółowym opracowaniem środków). Było ich pięć, a następnie sześć. Przypadku wojny z Niemcami dotyczyły trzy z nich:

- hypothèse „H” (Helvetie) – naruszenie neutralności Szwajcarii przez Niemcy, ewentualnie także Włochy;

- hypothèse „R” (Rhenanie) – ofensywa francuska między Renem a Mozelą w przypadku, gdy główne uderzenie Niemiec skierowane zostało na wschód, z zachowanie na zachodzie postawy mniej lub bardziej defensywnej;

- hypothèse „B” (Belgique) – ofensywa francuska na północ od Mozeli, podjęta w przypadku, w którym wykorzystanie terytoriów Luksemburga i Belgii byłoby możliwe.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 5/2022