Okręty desantowe Floty Bałtyckiej

Wojciech Mazurek

Okręty desantowe

Floty Bałtyckiej

Przegląd konstrukcji — 1955-1991

Niniejszy tekst nawiązuje do dwuczęściowego artykułu zamieszczonego w tegorocznych numerach 1 i 2, w którym przybliżono organizację i częściowo zadania operacyjne realizowane przez morskie siły desantowe radzieckiej Floty Bałtyckiej w ramach służb bojowych.

W pierwszych latach po wojnie ZSRR przyspieszył badania nad skonstruowaniem broni atomowej, aby w możliwie krótkim czasie odrobić dystans jaki na tym polu dzielił państwo radzieckie od USA. Priorytet jaki nadano pracom nad nowym potężnym środkiem rażenia ograniczył wydatki na rozwój innych rodzajów sił zbrojnych, w tym na flotę, co nie przeszkadzało w tworzeniu ambitnych planów rozwoju sił morskich. Według pierwszego z nich, obejmującego lata 1946-1955, flota miała otrzymać ponad 2000 (!) okrętów nawodnych i podwodnych różnych klas oraz przeznaczenia. W tej liczbie środki desantowe stanowiły zaledwie 8% ogółu. Do służby miało trafić 75 klasyfikowanych wówczas jako duże – czołgowych okrętów desantowych proj. 188 oraz 120 mniejszych, przewidywanych dla piechoty – proj. 1891. Zamierzeń tych nie zrealizowano. Prace przy budowie jednostek proj. 189 rozpoczęto dopiero w 1956 r., a proj. 188 dwa lata później. Taki stan rzeczy był po części wynikiem przyjętych w budownictwie okrętowym priorytetów oraz roli jaką na wypadek wojny wyznaczano flocie. W ramach tych zadań przewidywano, że desanty będą prowadzone jako pomocnicze działania sił morskich na korzyść jednostek lądowych, których skrzydło opierałoby się o wybrzeże. Według kolejnego dziesięcioletniego programu budownictwa okrętowego zakładano do końca 1964 r. podniesienie bandery na 12 oceanicznych, czołgowych okrętach desantowych, 55 mniejszych oraz 83 małych jednostkach, co miało stanowić niespełna 6% całości produkcji. Faktycznie z planowanej liczby okrętów desantowych do 1964 r. dostarczono siłom morskim jedynie 4 proj. 568, 3 proj. 572 Igriz, 4 proj. 188, 12 proj. 189, 40 proj. 450, 35 proj. 450bis oraz 66 jednostek proj. 106 i 106K. Poza tym do sił morskich trafiło 8 zakontraktowanych w Polsce jednostek proj. 770, z których jedną ZSRR przekazał sojuszniczej wówczas Indonezji. Licząc łącznie wszystkie zbudowane jednostki typu 568, 572, 188 i 770 jako duże, choć jest to pewne nadużycie, zbudowano i dostarczono jedynie 17 z 67 okrętów, co dawało wykonanie planu dziesięcioletniego w tej kategorii środków na poziomie zaledwie 17%. Lepiej wyglądała sytuacja w budownictwie i dostawach mniejszych jednostek, bowiem na zaplanowane 83 okręty zbudowano ich łącznie 153 przekraczając plan o 80%, jednak część z nich trafiła do gospodarki narodowej jako małe drobnicowce (głównie proj. 450 i 450bis). Z wymienionych konstrukcji Flota Bałtycka otrzymała jednostki proj. 188, 189 i 106K oraz proj. 770 zbudowane w Polsce.

W początkowym okresie okręty desantowe w ZSRR klasyfikowano na podstawie ich zasadniczego przeznaczenia jako jednostki do przewozu piechoty (ros. piechotonoscy) oraz czołgowe (ros. tankonoscy). Stąd używane wówczas akronimy TDK (ros. Tankonosnyj Diesantnyj Korabl, czołgowy okręt desantowy) dla większych jednostek czołgowych i DK dla mniejszych (ros. Piechotnyj Diesantnyj Korabl, okręt desantowy dla piechoty). W 1966 r. na podstawie rozkazu ministra obrony ZSRR ustanowiono następującą klasyfikację okrętów desantowych:

• BDK (ros. Bolszoj Diesantnyj Korabl, duży okręt desantowy) – wyporność większa od 3000 t – okręty II rangi;
• SDK (ros. Srednij Diesantnyj Korabl, średni okręt desantowy) – wyporność od 800 do 3000 t – okręty III rangi;
• MDK (ros. Małyj Diesantnyj Korabl, mały okręt desantowy) – wyporność od 200 do 800 t – okręty IV rangi;
• DK (ros. Diesantnyj Katier, kuter desantowy) – wyporność mniej niż 200 t.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 7-8/2012