Operacyjno-taktyczny Iskander

Tomasz Kwasek

Kompleks rakietowy szczebla operacyjno-taktycznego OTRK (ros.: Оперативно-Тактический Ракетный Комплекс) o nazwie Iskander został opracowany jako następca systemów 9K72 Elbrus (NATO SS-1c Scud-B). Jednak 8 grudnia 1987 roku Stany Zjednoczone i ZSRR sygnowały układ o likwidacji rakiet średniego i krótkiego zasięgu INF (Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty). Traktat wszedł w życie 1 czerwca 1988 roku i zobowiązywał obie strony do fizycznego zniszczenia rakiet bojowych o zasięgu od 500 do 5500 km z głowicami jądrowymi lub konwencjonalnymi oraz ich wyrzutni i infrastruktury wsparcia, z wyłączeniem okrętowych systemów rakietowych. W związku z tym w ZSRR zmodyfikowano koncepcję opracowywanego wówczas nowego kompleksu z rakietą balistyczną o zasięgu do 400 km bez wymiennych części bojowych, który oprócz Elbrusów zastąpiłby również systemy Oka z rakietami 9M714. Na parametry nowego kompleksu rakietowego wpływ miały także postanowienia porozumienia z 16 kwietnia 1987 roku w sprawie kontroli technologii rakietowych MCTR (Missile Control Technology Regime), które zakazuje eksportu technologii pocisków rakietowych lub innych środków przenoszenia ładunków bojowych o zasięgu ponad 300 km zdolnych do przenoszenia głowic o masie ponad 500 kg.

Od Oki do Iskandera

Oficjalne postanowienie Komitetu Centralnego KPZR i Rady Ministrów ZSRR nr 1452-294 o opracowaniu nowego OTRK przyjęto 21 grudnia 1988 roku, jednak pracę badawczo-rozwojową (NIR) kryptonim Iskander rozpoczęto jeszcze pod koniec lat 70. W ramach NIR Iskander opracowano m.in. projekt samobieżnej wyrzutni, wywodzącej się po względem konstrukcji z wyrzutni kompleksu Oka, która miała mieć dwie rakiety 9M79 z systemu operacyjno-taktycznego 9K79 (OTR-21) Toczka. Rozpoczęte prace przerwano po kilku latach, ale wznowiono z inicjatywy kierownictwa biura KBM w 1987 roku – w związku ze zmienionymi założeniami.

Zgodnie ze skorygowanymi wymogami taktyczno-technicznymi nowy kompleks rakietowy miał być przeznaczony do precyzyjnego rażenia różnych typów celów (punktowych, powierzchniowych) z wysokim prawdopodobieństwem trafienia, mieć zdolność skrytego prowadzenia dyżuru bojowego oraz przygotowania i wykonania uderzeń rakietowych, wysokie prawdopodobieństwo pokonania środków obrony powietrznej, dużą niezawodność funkcjonowania pocisku rakietowego na etapie przygotowań do startu i w czasie lotu, wysoką manewrowość i mobilność pojazdów bojowych kompleksu oraz zautomatyzowany system zabezpieczenia informacyjnego, bojowego i logistycznego. Środkiem bojowym kompleksu miała być rakieta balistyczna o zmiennej trajektorii lotu. Zakładane parametry przestrzenne rakiety oraz wymagana celność wymagały zastosowania układu kierowania oraz opracowanie specjalnych algorytmów i układów wykonawczych, które realizowałyby zakładane manewry pocisku w czasie lotu po zmiennej trajektorii. Istotny był również wymóg umieszczenia na pojeździe-wyrzutni dwóch pocisków rakietowych, które miały być odpalane z krótkim interwałem czasowym, co miało pozwolić na zniszczenie dwóch różnych celów lub maksymalne zwiększenie prawdopodobieństwa rażenia celu o dużym znaczeniu.

Opracowanie projektu systemu zlecono biuru konstrukcyjnemu zakładów Budowy Maszyn – KBM z Kołomny k. Moskwy. W ramach pracy doświadczalno-konstrukcyjnej (OKR) o kryptonimie Iskander rozpoczęto tworzenie operacyjno-taktycznego kompleksu rakietowego Iskander (inna nazwa: OKR Tender) w wersji dla własnych sił zbrojnych, a następnie w odmianie eksportowej. W toku OKR korzystano z doświadczeń KBM uzyskanych przy okazji opracowywania kompleksów rakietowych poprzednich generacji, w tym systemu taktycznego 9K79 Toczka (9K79-1 Toczka-U) oraz operacyjno-taktycznych 9K714 Oka (9K717 Oka-U) i 9K716 Wołga, a także pracy badawczo-rozwojowej Wołna, dotyczącej systemu operacyjno-taktycznego zwiększonym zasięgu. Nowy kompleks rakietowy 9K715 Iskander miał wejść w skład systemu rozpoznawczo-uderzeniowego Rawienstwo, opracowywanego przez Naukowo-Badawczy Instytut Materiałów Elastomerowych i Urządzeń (NIIEMI), w którym koordynaty celów dla artylerii rakietowej oraz systemów rakietowych przekazywane miały być z samolotu rozpoznawczego M-55.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 4/2017