Pancerne lwy Habsburgów. Broń pancerna monarchii austro-węgierskiej Cz. 1
Krzysztof Margasiński.
Jeszcze przed pierwszą wojną światową powstała w monarchii austro-węgierskiej interesująca koncepcja dwóch pojazdów pancernych: samochodu Austro-Daimler oraz czołgu Günthera Burstyna. Jednak nie starano się o fundusze na rozwój nowego typu broni – według jednego z przekazów nie on był popierany wobec przeważającej opinii, że konie są bardziej użyteczne dla wojska. Sytuacji nie zmienił wybuch wojny. Mimo że na terenie Austro-Węgier istniała nowoczesna baza przemysłowa, jej potencjał nie został właściwie wykorzystany. Nawet zdobycie w 1915 r. szeregu rosyjskich samochodów pancernych, a w kolejnych latach także brytyjskich, rosyjskich oraz włoskich nie doprowadziło do uznania tych nowinek technicznych za niezbędne w armii austro-węgierskiej. W konsekwencji nie rozpoczęto ich produkcji seryjnej.
Przemysł monarchii austro-węgierskiej
Największym dostawcą uzbrojenia dla cesarskiej i królewskiej armii Austro-Węgier był koncern Škoda, gdzie rozwinięto między innymi produkcję sprzętu artyleryjskiego, w tym ciężkich moździerzy kalibru 210 i 305 mm, ciężkich haubic 420 mm oraz ciężkiej artylerii okrętowej dla floty austro-węgierskiej kalibru do 305 mm. W budowie potęgi armii austro-węgierskiej uczestniczyły również takie austriackie firmy, jakSteyrWerkeAG iBöhler.Pierwsza z nichzostała założona w 1853 r. przez Josefa Werndla. Początkowo produkowano w niej broń piechoty (karabiny i pistolety). Firma Böhlerwytwarzała m.in. moździerze.
Czołową firmą produkującą samochody było przedsiębiorstwo Austro-Daimler. Podjęto w nim także seryjną produkcję szeregu typów ciągników artyleryjskich do holowania ciężkich dział, w tym pojazdu M.17 Goliath, którego konstruktorem był inż. Ferdinand Porsche. Na terenie Austrii istniało również szereg innych firm motoryzacyjnych, wśród nichGräf & StiftczyÖAF (Österreichische Automobil-Fabriks) –austriackie przedsiębiorstwo branży motoryzacyjnej, które zostało założone w 1907 r. przez włoską firmę Fiat pod nazwą Österreichische Fiat-Werke AG, Österreichische Sauerwerke AG– filia szwajcarskiej firmy Sauer oraz Österreichische Berna Motorwagenfabrik Ing. Perl & Co.Samochody ciężarowe i autobusy niemieckiej marki Büssing (Büssing-Automobil-Werke AG) były produkowane także w Wiedniu przez firmę Maschinenfabrik A. Fross w ramach udzielonej w 1907 r. licencji.
Na terenie Królestwa Węgierskiego również istniał rozwinięty przemysł motoryzacyjny oraz zakłady budujące wagony i lokomotywy dla rządowej kolei. Powstały tutaj takie zakłady jak choćby Magyar Waggon- és Gépgyár Rt. (RABA) Győr – producent samochodów ciężarowych i autobusów, mający swoją siedzibę w miejscowości Győr na Węgrzech, czy firma Ganz w Budapeszcie. Kolejne znane przedsiębiorstwo to MÁVAG (Magyar Királyi Államvasutak Gépgyára, Fabryka Maszyn Węgierskich Królewskich Kolei Państwowych), która powstała w 1874. Na terenie Węgier istniały także takie firmy jak: Weiss Manfred, WM Budapeszt-Csepel, Magyar Általános Gépgyár (MAG), Budapeszt, Magyar Automobil Részvény Társaság Arad (MARTA) w Arad.
Samochód pancerny Austro-Daimler 1905
W 1899 r. założono w Wiener Neustadt firmę pod nazwą Österreichische DaimlerMotoren AG. Początkowo budowano w niej samochody na licencji niemieckiej firmy Daimler, warto także dodać, że od samego początku rozpoczęto tam produkcję pojazdów dla wojska. W 1902 r. Paul Daimler, syn niemieckiego założyciela Daimlera, Gottlieba Daimlera, został wysłany do Austrii do partnerskiej firmy Österreichische Daimler, gdzie został dyrektorem technicznym.
W roku 1903 rozpoczęła się historia samochodu pancernego, który później nazwano Austro-Daimler 1905. Wówczas to grupa osób, skupiona wokół Paula Daimlera, przystąpiła do prac projektowych nad tajnym projektem samochodu pancernego. Pojazd określono jako P.D. Panzerwagen. W pracach projektowych uczestniczył także kapitan Robert Wolf, ppłk hrabia Schonfeld oraz kapitan Ludwig von Tlaskall-Hochwell, który był jednym z pionierów napędu na wszystkie koła. Prototyp powstał ostatecznie w roku 1905, w wersji z pełną wieżą z karabinem maszynowym. Był to pierwszy w świecie samochód pancerny z napędem na wszystkie cztery koła. Umożliwiała to jedna z nowinek technicznych – zastosowanie trójelementowego zespołu przeniesienia napędu (wał kardana, wałek zębaty tylnej osi i wał przegubowy). Wzory poszczególnych podzespołów zostały zastrzeżone patentami. Ponadto w samochodzie po raz pierwszy użyto pneumatycznych opon.
Powstał eksperymentalny egzemplarz, który dość intensywnie testowano podczas kolejnych manewrów. Pierwotnie w wieżyczce był ustawiony ciężki karabin maszynowy Schwarzlose M.07 kal. 8 mm, potem dodano drugie wycięcie i zainstalowano dodatkowy kaem. Można było także zamontować działko szybkostrzelne Maxim kal. 37 mm. Po odejściu Paula Daimlera do macierzystej firmy, 19 lipca 1906 r. dyrektorem technicznym został inż. Ferdinand Porsche. 27 lipca tego roku nazwę austriackiego przedsiębiorstwa zmieniono na Austro-Daimler.
Pełna wersja artykułu w magazynie Poligon 3/2017