Pancerniki Oktiabrskaja Riewolucija i Frunze

Ryszard Jędrusik

Pancerniki

Oktiabrskaja Riewolucija i Frunze

Losy pancerników Oktiabrskaja Riewolucija (eks Gangut) i Frunze (eks Połtawa), ostatnich jednostek serii pancerników typu Sewastopol, były jakby przeciwnymi biegunami. Jeśli Oktiabrskaja Riewolucija, podobnie jak Pariżskaja Kommuna na Morzu Czarnym, szczęśliwie przetrwała wojenne zawieruchy i ostatecznie została złomowana w 1956 roku, to z pancernikiem Frunze los obszedł się okrutnie. Po Rewolucji październikowej bowiem okręt praktycznie nie został wprowadzony do czynnej służby i pomimo wielokrotnych prób reaktywowania, pozostał „pływającym magazynem części zapasowych” dla pozostałych siostrzanych jednostek.

Oktiabrskaja Riewolucija – budowa i wcielenie do służby.

Historia powstania pancernika Gangut rozpoczęła się w 1906 r. kiedy w Rosji dowiedziano się o zbudowaniu w Wielkiej Brytanii pancernika nowego pokolenia Dreadnought, który zapoczątkował nowy wyścig zbrojeń na morzu, do którego przystąpiły wszystkie morskie mocarstwa. W oparciu o zaakceptowany jednolity projekt pancerników dla Morza Bałtyckiego, 3 czerwca 1909 r. na pochylniach stoczni Admiralicji jednocześnie odbyła się ceremonia uroczystego położenia stępki pod pancerniki Gangut i Połtawa. W celu przyspieszenia prac, wykonawcze rysunki techniczne, były wykonywane wspólnie przez biura konstrukcyjne stoczni Admiralicji i Zakładu Bałtyckiego (gdzie były budowane pozostałe jednostki serii: Sewastopol i Pietropawłowsk). W styczniu 1910 r. zostały wykonane główne rysunki kadłubów. Okres budowy na pochylni rozciągnął się na dwa lata z uwagi na nieterminowe wydzielanie środków, z tego też powodu z dużym opóźnieniem były podpisywane umowy na dostawy wyposażenia i uzbrojenia okrętów. To był skutek klęski, jaką Rosja poniosła w wojnie rosyjsko-japońskiej i zmiany sytuacji społeczno-politycznej w państwie. Został powołany do życia wybieralny organ ustawodawczy – Duma Państwowa, której przedstawiciele negatywnie odnosili się do działalności kierownictwa Marynarki Wojennej, w maksymalnym stopniu ograniczając mu wydzielane środki.

Żeby „uspokoić” deputowanych Dumy Państwowej, w 1911 r. Rada Ministrów była zmuszona do zdymisjonowania szeregu oficerów wyższego szczebla, w tym morskiego ministra, wiceadmirała S. A. Wojewodskiego i przeprowadzenia kontroli działalności ministerstwa. Ponadto została przeprowadzona reorganizacja szeregu zarządów. Tak na przykład, Morski Techniczny Komitet, który zajmował się wyłącznie wąskimi problemami techniczno-inżynierskimi budownictwa okrętowego i Główny Zarząd Budownictwa Okrętowego i Zaopatrzenia, odpowiadający za organizację i finansowanie budowy okrętów zostały połączone w jeden organ – Główny Zarząd Budowy Okrętów (GUK – Gławnoje Uprawlenie Korabliestrojenia). W rezultacie przeprowadzonych przez Radę Ministrów przedsięwzięć, w Dumie został przyjęty dekret o wydzieleniu środków na ukończenie budowy pancerników z terminem ukończenia prac w 1914 r.
Po zatwierdzeniu przez cara Mikołaja II dekretu kredytowego w maju 1911 r., prace na pochylniach nabrały tempa. W zimie 1911 r. rozpoczęły się próby przedziałów na wodoszczelność i hermetyczność zbiorników paliwowych. Po wywierceniu otworów na wały napędowe, okręty rozpoczęto przygotowywać do wodowania. Masa wodowanych kadłubów sięgała 8 000 t. Do tego czasu były zamontowane wały ze śrubami napędowymi, 10% okrętowych mechanizmów instalacji oraz praktycznie cały pancerz pokładu. W stoczni Admiralicji jako pierwszy został zwodowany pancernik Połtawa (ceremonia odbyła się 27 czerwca 1911 r.), natomiast Gangut został zwodowany 24 września 1911 r., jako ostatnia jednostka serii.

Po zwodowaniu prace na pancernikach praktycznie ustały, co było spowodowane opóźnieniem w dostawach wyposażenia, mechanizmów i uzbrojenia. Rozpoczęły się one praktycznie dopiero po sześciu miesiącach od wodowania. W ciągu 1912 r. były prowadzone głównie prace w kadłubach: montowano pasy głównego pancerza burtowego, przebudowywano w oparciu o pospiesznie wykonane rysunki techniczne komory amunicyjne pod przyjęte do uzbrojenia w 1911 r. pociski kalibru 305 mm nowych wzorów, ustawiano fundamenty pod wieże artyleryjskie głównego kalibru. Podstawowy zakres prac wyposażeniowych był przeprowadzony w ciągu 1913 r. W tym czasie zostały zakończone wszystkie prace, związane z kadłubem: zamontowano pancerz, położono drewniane poszycie górnego pokładu, ustawiono kominy, maszty, nadbudówki. Zamontowano mechanizmy siłowni. W pierwszej połowie 1914 r. ukończono montaż wyposażenia, systemów i urządzeń, wież artyleryjskich głównego kalibru i przygotowano okręty do przeprowadzenia prób morskich.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia Spec 1/2013