Panther-Programm na Górnym Śląsku

Mirosław Sikora

Panther-Programm

na Górnym Śląsku

Jednym z najciekawszych faktów dotyczących niemieckiej produkcji zbrojeniowej w kontekście okupacji ziem polskich jest niewątpliwie udział, zakładów należących do górnośląskiego holdingu górniczo-hutniczego Berghütte, w realizacji programu produkcji czołgu PzKpfw V Panther. Poniższy artykuł, ilustrowany w większości dotąd niepublikowanymi fotografiami, przybliża szerokiej rzeszy czytelników ten mało znany epizod II wojny światowej.

 

W styczniu 1943 r., jeszcze przed kapitulacją Stalingradu, minister uzbrojenia i amunicji III Rzeszy (Reichsminister für Bewaffnung und Munition) Albert Speer wydał dyspozycje odnośnie – przygotowywanego już od jesieni 1942 r. – nowego programu produkcji broni pancernej, ochrzczonego nazwiskiem samego Führera. Miało to nadać całemu przedsięwzięciu odpowiednią rangę polityczną i zarazem eksponować jego kluczowe dla sił zbrojnych III Rzeszy znaczenie. Adolf Hitler Panzer-Programm (AHPP), uzyskał priorytet przed wieloma innymi, realizowanymi już wcześniej w ramach gospodarki wojennej, programami zbrojeniowymi. Znaczenie słowa „priorytet” (niem. der Vorrang), ulegało w Niemczech w toku wojny stopniowej dywersyfikacji na coraz to nowe „szczeble pilności” (niem. Dringlichkeitsstufe), ze względu na  niewystarczający wobec ilości „priorytetowych” zleceń potencjał przemysłu III Rzeszy. Stopień „priorytetowości” danego zlecenia przekładał się na wysokość przyznawanych (przez resort uzbrojenia) na jego realizację kontyngentów siły roboczej, maszyn i surowców (względnie prefabrykatów), a także na wielkość przestrzeni fabrycznej oraz możliwości wykorzystania mediów (energia elektryczna/węgiel, gaz, woda). AHPP uprzywilejowany został pod każdym z tych względów, a transporty kolejowe, oznaczone kryptonimem „Panzer” (wiozące np. prefabrykaty kadłubów), ustępować miały jedynie składom przewożącym jednostki wojskowe. Punkt ciężkości nowego programu położony został na wdrożenie do masowej produkcji czołgu PzKpfw V Panther, konstrukcji firmy Maschinenfabrik Augsburg Nürnberg (MAN), którego pierwsza wersja (Ausf. D) znajdowała się na przełomie  1942 i 1943 r. na etapie prób poligonowych. Późniejsze wersje rozwojowe Pantery okazały się na tyle udane, że czołg ten zaliczany jest do grona najlepszych konstrukcji, powstałych podczas II wojny światowej. Od przełomu 1942 i 1943 r. w fabrykach na terenie całej Rzeszy przystąpiono do sporządzania szczegółowych planów możliwości poszerzenia dotychczasowej produkcji czołgów i dział samobieżnych oraz dział szturmowych (Niemcy ściśle rozgraniczali w swych dokumentach te dwie kategorie artylerii samobieżnej, przyp. red.), a także modernizacji parku maszynowego pod kątem wdrożenia produkcji wozów bojowych nowych typów. Już wówczas w resorcie uzbrojenia zdawano sobie jednak sprawę z tego, że żądane przez Hitlera czterokrotne podwyższenie produkcji w wymienionych segmentach broni pancernej w ciągu nie spełna dwóch lat, jest niemożliwe do  zrealizowania w oparciu o wykorzystywaną dotychczas infrastrukturę. Wyjściem okazało się m.in. włącznie do programu, wykorzystywanych do tego momentu do produkcji wozów bojowych na stosunkowo niewielką skalę, hut, zakładów przetwórstwa metali i warsztatów, zlokalizowanych na Górnym Śląsku.