Panzerkampfwagen IV: wersje długolufowe

Michał Kuchciak

Panzerkampfwagen IV:

wersje długolufowe

W „Technika Wojskowa – Historia” 3/2014 (seria numerów specjalnych) została opublikowana część pierwsza monografii dotyczącej czołgu średniego Pz.Kpfw. IV – wozu bojowego niemieckiej Panzerwaffe, który w różnych wersjach walczył w jej szeregach przez cały okres drugiej wojny światowej. Omówienie tej dziś niedocenianej na tle Pz.Kpfw. V Panther i Pz.Kpfw. VI Tiger konstrukcji rozpoczęto od wersji krótkolufowych, w obecnej – zostały przedstawione „czwórki” uzbrojone w armaty długolufowe.

W czołgach rodziny Panzerkampfwagen IV podstawowe elementy konstrukcyjne pozostawały nie zmienione przez cały okres trwania produkcji, lub też ich modyfikacje – na przykład w przypadku układu jezdnego – były tylko czysto kosmetyczne. W zasadzie najpoważniejsze zmiany wprowadzane w kolejnych modelach, za którymi zresztą stały doświadczenia zdobyte na polu walki, dotyczyły sukcesywnego wzmacniania grubości pancerza. Co ciekawe, ponad połowa wersji rozwojowych czołgu miała to samo uzbrojenie główne w postaci krótkolufowej armaty 7,5 cm KwK 37 L/24. W pierwszych latach wojny było ono wystarczające – przypomnijmy, że do zwalczania czołgów nieprzyjaciela zasadniczo były przeznaczone Pz.Kpfw. III, „czwórki” zaś, jako wozy eskortowe (Begleitwagen), miały je wspierać w zwalczaniu potężniejszych czołgów przeciwnika lub niszczyć umocnienia. Tymczasem doświadczenia bojowe z frontu wschodniego, zmusiły niemieckich decydentów do rewizji poglądów. Okazało się wówczas, że zarówno armaty kalibru 37 i 50 mm „trójek”, jak i uzbrojenie Pz.Kpfw. IV, nie są w stanie zwalczać radzieckich wozów bojowych typu T-34 i KW.

Wśród środków, które miały poprawić właściwości bojowe znalazły się kumulacyjne pociski przeciwpancerne. O wiele ważniejszą kwestią było jednakże przezbrojenie wspomnianych wozów. W przypadku „czwórek” prace związane z tym zagadnieniem szły w dwóch kierunkach i wpływ na nie miały jeszcze doświadczenia z walk podczas kampanii zachodniej 1940 r. W związku z problemami w zwalczaniu brytyjskich czołgów Matilda II (A12), na początku 1941 r. jeden Pz.Kpfw. IV Ausf. D (numer fabryczny 80668) wspólnym wysiłkiem zakładów Krupp i Nibelungwerke został doświadczalnie przezbrojony w armatę 5 cm KwK 39 L/60 i zaprezentowany Hitlerowi w dniu jego urodzin 20 kwietnia 1941 r. Następnie 15 listopada został podpisany wstępny kontrakt na budowę w 1942 r. przez zakłady Krupp 80 takich wozów.

Pz.Kpfw. IV Ausf. F2… Z drugiej strony, 18 listopada 1941 r., Heereswaffenamt zlecił firmom Friedrich Krupp z Essen i Rheinmetall-Borsig z Düsseldorfu opracowanie armaty kalibru 75 mm o dłuższej lufie. Nową konstrukcję oparto o armatę przeciwpancerną 7,5 cm Pak 40 L/46 i oznaczono jako 7,5 cm KwK 40 L/43, chociaż pierwotnie występowała ona pod nazwą KwK 44. Produkcję seryjną rozpoczęto w marcu następnego roku i w tym samym miesiącu rozpoczęto jej montowanie w czołgach Pz.Kpfw. IV Ausf. F. Przypomnijmy, że do momentu wprowadzenia KwK 40, produkcja tego wariantu wynosiła w konfiguracji z uzbrojeniem krótkolufowym 462 maszyny. Zauważmy również, że dotychczas montaż czołgu prowadziły tylko zakłady Krupp, natomiast od tejże wersji dołączyły kolejne. Wymuszone to było z jednej strony dużymi stratami w porównaniu do zbyt małej produkcji, z drugiej zaś było spowodowane nalotami lotnictwa alianckiego nasilającymi się od 1942 r., co skutkowało przeniesieniem produkcji do innych firm.

Czołg uzbrojony w armatę KwK 40 skierowano do produkcji seryjnej w marcu 1942 r. Początkowo był znany pod oznaczeniem Pz.Kpfw. IV Ausf. F-Umbau (umbau – przebudowany), a następnie jako Pz.Kpfw. IV Ausf. F2 Sd.Kfz. 161/1. Użycie 7,5 cm KwK 40 skutkowało rezygnacją z koncepcji stosowania w tym czołgu armaty KwK 39 L/60 kalibru 50 mm, w którą ostatecznie przezbrojono wozy typu Pz.Kpfw. III. 4 kwietnia 1942 r. zaprezentowano Hitlerowi pierwszy przezbrojony czołg. Wraz z wdrożeniem do produkcji seryjnej wersji Ausf. F2, poprzedni wariant z armatą KwK 37 oznaczono jako Pz.Kpfw. IV Ausf. F1. Jak pokaże przyszłość, wraz ze zmianą uzbrojenia, Pz.Kpfw. IV przeistoczył się z pojazdu wsparcia w podstawowy czołg niemieckich wojsk pancernych.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia Spec 4/2014