Pięćdziesiąt lat silnika Pratt & Whitney Canada PT6

Michał Fiszer, Jerzy Gruszczyński

Pięćdziesiąt lat silnika

Pratt & Whitney Canada PT6

22 grudnia 1963 r. pierwszy silnik Pratt & Whitney Canada (PWC) PT6 został dostarczony odbiorcy, firmie Beechcraft Corporation ze Stanów Zjednoczonych. Niedługo minie pięćdziesiąt lat od tego momentu, a legendarne silniki PT6 są nadal masowo produkowane dla wielu odbiorców na całym świecie, rocznie powstaje ich około 1000 sztuk. Elementy silników PT6 są produkowane w WSK PZL Rzeszów, które to zakłady, podobnie jak PWC, są częścią korporacji United Technologies.

Historia tego niezwykłego silnika zaczęła się w 1957 r. W tym czasie napędem samolotów lotnictwa ogólnego (sportowego, sanitarnego, dyspozycyjnego, rolniczego) były silniki tłokowe. Jednym z najpopularniejszych był produkt amerykańskiej, macierzystej wytwórni Pratt & Whitney Wasp, którego różne odmiany rozwijały moc od 450 do 600 KM. Potrzebny był następca o podobnej mocy, ale znacznie lżejszy, ekonomiczniejszy i o wiele bardziej niezawodny. Silniki tłokowe miały wiele drobnych ruchomych części i wymagały skomplikowanej regulacji, co podnosiło ich koszty eksploatacji, silniki turbinowe zaś były o wiele mniej kłopotliwe i pracowały zdecydowanie pewniej. Spalały też tańszą naftę, a ponadto można było uzyskać mniejsze jednostkowe zużycie paliwa.

Początkowo grupa inżynierów pracujących nad nową jednostką napędową składała się z doświadczonych pracowników PWC: Fernand Desrochers, John Vrana, Elvie Smith, Jack Beauregard, Jim Rankin, Allan Newland, Hugh Langshur, Richard Guthrie, Arthur Goss i Pete Peterson. Nieco później dołączył do zespołu Amerykanin, Doug Miller były pilot wojskowy w czasie II wojny światowej latający na transportowych C-47, który w 1952 r. obronił doktorat na słynnym Massachussets Institute of Technology (MIT) z inżynierii lotniczej. Wkrótce po nim w zespole znalazł się Brytyjczyk, Gordon Hardy, który przyjechał do Kanady i w styczniu 1957 r. podjął pracę w ówczesnych zakładach Canadian Pratt & Whitney Aircraft Company, Ltd., jak wtedy nazywała się firma znana dziś jako PWC.

Wraz z Gordonem Hardy do zespołu dołączyli też Ken Ellsworth i Fred Glasspoole. Ponieważ niektórzy inżynierowie odeszli do innej pracy, na początku lat sześćdziesiątych ukształtował się zespół znany jako „wspaniała dwunastka”: Gordon Hardy (szef zespołu), Jim Rankin, Fernand Desrochers, Fred Glasspoole, Ken Elsworth, Allan Newland, Pete Perterson, Hugh Langshur, Jack Beauregard, Elvie Smith, Dick Guthrie i Thor Stephenson. W fazie opracowania silnika, do momentu rozpoczęcia jego produkcji seryjnej, wielką rolę odegrał też Doug Miller, później zajmujący się testami silników.

Firma Canadian Pratt & Whitney Aircraft Company, Ltd. powstała w listopadzie 1928 r. Była oddziałem powstałej wcześniej amerykańskiej firmy Pratt & Whitney Aircraft Company, powstałej zaledwie trzy lata wcześniej. W 1925 r. Frederick B. Rentschler i George J. Mead, dwaj konstruktorzy silników lotniczych pracujący wcześniej w firmie Wright Aeronautical Company z Ohio, skontaktowali się z firmą narzędziową Pratt & Whitney Machine Tool Company z Hartford w stanie Connecticut i przekonali prezesa firmy Nilesa B. Ponda, by podjąć produkcję silników lotniczych. Tak w 1925 r. powstała Pratt & Whitney Aircraft Company, która podjęła produkcję silników Wasp, zaprojektowanych przez dwójkę wspomnianych konstruktorów. Kolejny menager pracujący wcześniej dla Wrighta, Donald L. Brown, pokierował później budową nowych zakładów produkcji silników w East Hartford, znanej do dziś z produkcji nowoczesnych silników odrzutowych. Trzy lata po powstaniu amerykańskiej firmy Pratt & Whitney Aircraft Company, sześciu inwestorów i inżynierów, James Gallacher, Frank Dando, James Ross, James Young, Henri Prudhomme i Martin Graham ufundowali kanadyjską spółkę-córkę, Canadian Pratt & Whitney Aircraft Company, Ltd., która miała się zajmować serwisowaniem dostarczonych do tego kraju silników Wasp. Firma powstała w miasteczku Longueuil pod Montrealem, w stanie Quebec. W czasie II wojny światowej kanadyjski zakład przestał być firmą remontową i podjął montaż silników Wasp różnych wersji, przeważnie na potrzeby samolotów produkowanych w Kanadzie i na eksport do Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych.

W 1952 r., kiedy macierzysta firma Pratt & Whitney ze Stanów Zjednoczonych podjęła produkcję silników odrzutowych, produkcja Waspów została przekazana do Kanady i trwała do końca lat pięćdziesiątych.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 9/2013