Pluton zawał leśnych w akcji

Jędrzej Korbal

Odpowiedzialne za przygotowanie zniszczeń lub zapór mających zatrzymać nieprzyjacielską broń pancerną polskie jednostki saperskie dysponowały pod koniec lat trzydziestych XX wieku szerokim wachlarzem możliwości. Poza przygotowywaniem czasochłonnych i kosztownych, klasycznych rowów przeciwpancernych, kozłów stalowych czy różnego rodzaju zapór przenośnych z przygotowanych wcześniej pni drzew lub innych materiałów, istniały również bardziej improwizowane rozwiązania. Jedno z nich opierało się na wykorzystaniu zwartych kompleksów leśnych, które dzięki odpowiedniej technice barykadowania mogły stać się szybko obszarami w sposób uciążliwy hamującymi ruch nieprzyjacielskich oddziałów motorowych. Konieczność wypracowania możliwie szybkich i tanich metod powstrzymywania postępu nieprzyjacielskich jednostek silnikowych spostrzeżona została przez Wojsko Polskie stosunkowo wcześnie, bo już w 1932 roku.

Na długo zanim w Polsce pojawiła się nowoczesna broń przeciwpancerna w postaci armat Bofors wz. 36 oraz większe ilości czołgów lekkich prowadzono już pierwsze doświadczenia, mające wyłonić skuteczne i improwizowane metody powstrzymywania kolumn motorowych wroga. Efektem studiów oraz toczącej się z dużą intensywnością w prasie fachowej dyskusji były podjęte przed armię polską studia doświadczalne. W efekcie jednego z nich, 13 kwietnia 1933 roku, dowódca 2. Brygady Saperów, płk Jan Skoryna przesłał do GISZ sprawozdanie i wnioski w związku z odbytymi przez 2., 3., i 6. Batalion Saperów ćwiczeniami z budowy i przekraczania zawał leśnych. Już na wstępie swojego referatu oficer zaznaczył, że wśród tzw. niszczeń zagradzających, bardzo ważne miejsce zajmują właśnie zawały leśne, będące skuteczną i tanią metodą tworzenia zapór komunikacyjnych. Wniosek ten formułowano pomimo tego, że przedmiotowy typ działań saperskich nie był wcześniej realizowany nad Wisłą, a przeprowadzone ćwiczenia uznawano za działania czysto doświadczalne. Po uzyskaniu odpowiednich kredytów zapoczątkowano szeroko zakrojone badania nad sposobami organizacji i usuwania zawał leśnych, mające zapoznać kadrę zawodową z tą nową metodą walki. Pułkownik Skoryna nakazał przeprowadzenie w każdym z batalionów samodzielnych ćwiczeń w typowych warunkach polowych, z uwzględnieniem określonej sytuacji taktycznej oraz przy bezwzględnym wykluczeniu, jak to określał „czynnika szkodliwego, jakim jest wyreżyserowanie”. Aby jednak dany eksperyment mógł mieć miejsce, jesienią 1932 roku uzyskano odpowiednie zgody od Dyrekcji Lasów Państwowych na wykonanie ćwiczeń w parcelach leśnych przewidzianych do wyrębu.

Wyznaczony do wykonania zadania pluton ze składu 3. Batalionu Saperów pobrał niezbędne narzędzia oraz liny i około godziny 5 nad ranem 13 września 1932 roku wyruszył marszem w nakazany rejon, jako pluton saperów straży przedniej. Dwie godziny później rozpoczęto działania przygotowawcze – przeprowadzenie wywiadu oraz oznaczenie drzew. Saperów podzielono na pięć dwuosobowych zespołów roboczych nadzorowanych przez podoficera. Oficer zaś, wraz z dodatkowym saperem udali się w głąb lasu dla dalszego cechowania drzew. Właściwe tworzenie zapory rozpoczęło się o godzinie 7.30 i szybko okazało się że liczba ludzi jest niewystarczająca do wykonania zaplanowanej ciągłej zapory na przestrzeni 100 m. Zadecydowano o przygotowaniu trzech odcinków 25 m z przerwami 15 m (pierwszą z nich przygotowało ostatecznie 7 ludzi, drugą 3). O godzinie 9.10 ukończono pierwszy odcinek, przerzucając czterech saperów na ostatni z nich i wspierając grupę środkową. Gotowość drugiej zawały zgłoszono o 10.30, a ostatniej z nich o 12.35. Samo ścięcie drzew było dopiero początkiem prac, po przerwie przystąpiono całością sił do drutowania oraz zakładania zapalników. Na każdy z zawalonych odcinków zużyto 250 m drutu (1 zwój), a na trzech odcinkach zamontowano 11 zapalników iglicowych. Całość prac została ukończona o godzinie 15.25, zatem faktyczny czas przygotowywania odcinka wynosił 6 godzin i 50 minut.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 5/2020