Początki radiolokacji w wojsku w latach 1951–1965

Robert Rochowicz

Radary były i są na wyposażeniu wszystkich rodzajów sił zbrojnych. W ciągu pierwszych 15 lat ich obecności w wojsku powstające jednostki często zmieniały nazwy, miejsca dyslokacji, a także przynależność do rodzaju sił zbrojnych. To komplikuje stworzenie jednolitego opracowania na ten temat, ponadto nie obejdzie się bez zestawień z liczbami, nazwami i rozpiskami struktur organizacyjnych.

Pierwsze radary formalnie trafiły do uzbrojenia ludowego Wojska Polskiego w lipcu 1947 roku, wraz z przypłynięciem do Gdyni niszczyciela ORP Błyskawica z zamontowanymi na pokładzie dwoma urządzeniami produkcji brytyjskiej, a mianowicie stacją obserwacji ogólnej typu 291 i stacją artyleryjską typu 286. Oba reprezentowały już starszą generację radarów wojennej produkcji, a okręt nie otrzymał nowszych z uwagi na spodziewany powrót do Polski rządzonej przez siły narzucone przez Stalina.

Z kolei w 1948 roku Związek Radziecki przekazał nam trzy urządzenia – AN/TPS-3, SCR-527 i SCR-584. Wszystkie powstały w Stanach Zjednoczonych i w ramach dostaw wojennych przejęła je Armia Czerwona. Tylko artyleryjski SCR-584 był konstrukcją względnie nowoczesną, wprowadzaną do jednostek w 1944 roku i z powodzeniem wykorzystywaną jeszcze w następnej dekadzie. Z kolei opracowany w 1942 roku AN/TPS-3 był radarem ostrzegającym o pojawieniu się obiektów powietrznych, z kolei rok młodszy SCR-527 był stacją naziemnej kontroli powietrznej.

Po krótkim okresie składowania trzy otrzymane stacje lądowe przekazano do sformowanej jesienią 1949 roku 6. Samodzielnej Kompanii Radarowej (SKRadar), której pierwszym miejscem stacjonowania było Bemowo k. Warszawy, gdzie rozlokowany był Pułk Łączności Wojsk Lotniczych. Wiosną 1950 roku kompanię przeniesiono do Modlina, a jej sprzęt wykorzystywano do szkolenia specjalistów radiotechników. W maju 1951 r. radar AN/TPS-3 trafił na rozbudowywane lotnisko w Babicach pod Warszawą. Niedługo później dodano tam też SCR-584, a w zamian do kompanii wrócił SCR-527, przekazany czasowo tworzącej się Szkole Oficerskiej Wojsk Obrony Przeciwlotniczej w Koszalinie. W lutym 1952 roku kompania trafiła do Radiowa k. Warszawy, a następnie przekazała posiadany sprzęt, w tym ostatni amerykański radar, do tworzonej w Beniaminowie Oficerskiej Szkoły Radiotechnicznej. Pododdział prowadził tylko szkolenie teoretyczne, a praktyczne musiano kontynuować na posiadanych przez WAT radarach P-3a i P-20.

W kwietniu 1952 r. w Malborku sformowano 11. Kompanię Radiotechniczną, również w składzie Wojsk Lotniczych, której czasowo podporządkowano, wyposażone w radary P-3a, trzy posterunki radiotechniczne (w skrócie RTP) na lotniskach w: Malborku – RTP-107; Słupsku – RTP-108; Krakowie – RTP-109.

W sierpniu na bazie dwóch wspomnianych już kompanii (6. i 11.) utworzono w Babicach 1. Samodzielny Batalion Radiotechniczny podległy dowódcy Wojsk Lotniczych, który w kolejnych latach pełnił rolę jednostki szkolnej.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia nr specjalny 1/2025