Polacy na czele tarczy przeciwminowej

Marian Kluczyński

Okręt dowodzenia siłami przeciwminowymi ORP "Kontradmirał X. Czernicki" od 1 stycznia pełni dyżur w Siłach Odpowiedzi NATO i stoi na czele Stałego Zespołu Sił Przeciwminowych Grupa 2 ( SNMCMG2) operującego w specyficznym rejonie świata na styku Europy, Afryki i Azji.

Na jego pokładzie znajduje się 70-osobowy Polski Kontyngent Wojskowy „Czernicki”. Obok załogi jest dowódca i sztab dowodzący drugą Grupą Stałego Zespołu Sił Obrony Przeciwminowej NATO. Zadaniem tego Zespołu jest tworzenie tak zwanej „Tarczy przeciwminowej” dla Europy. Oficerowie polskiej Marynarki Wojennej już dwukrotnie, w 2010 i 2013 roku, dowodzili Stałym Zespołem Sił Obrony Przeciwminowej NATO Grupa 1, który operował na akwenach północnej Europy, obejmując swoim zasięgiem Morze Bałtyckie i Północne oraz północną część Atlantyku. Tym razem, po raz pierwszy, przypadł nam zaszczyt dowodzenia Zespołem Grupy drugiej operującej na akwenach południowej Europy (morza Śródziemne, Czarne i Egejskie).

Od ponad czterech dekad

Okręty Zespołu Sił Przeciwminowych tworzą system obrony przeciwminowej na akwenach morskich, określany mianem „Tarczy Przeciwminowej” dla Europy, już ponad czterdzieści lat. Siły te w każdej chwili mogą być skierowane w dowolny rejon świata do wsparcia operacji antyterrorystycznych, akcji ratowania życia, reagowania w sytuacjach kryzysowych i ewakuacji ludności cywilnej z zagrożonych obszarów. Poprzez swoją stałą obecność na akwenach europejskich, demonstrują także determinację państw NATO do utrzymania pokoju i bezpieczeństwa żeglugi. Stały Zespół Obrony Przeciwminowej NATO (Grupa 1) (ang. Standing NATO Mine Countermeasures Group One) jest najdłużej działającą stałą, zorganizowaną grupą okrętów państw Sojuszu Północnoatlantyckiego. Jest jednym z czterech zespołów NATO działających obecnie na arenie międzynarodowej. Pierwszy raz Grupa zawiązała się w belgijskim porcie Ostenda 11 maja 1973 roku i przyjęła nazwę Standing Naval Force Channel, będąc pod kontrolą tzw. Dowódcy Sił w Kanale Angielskim. Celem powołania Stałego Zespołu było głównie zapewnienie bezpieczeństwa żeglugi i podejścia do portów w Kanale Angielskim i w Północno-Zachodniej Europie. W przypadku konfliktu z krajami Układu Warszawskiego, Zespół miał zmienić rejon działania i przebazować się na wody Morza Północnego na wysokości Niemiec Zachodnich. Początkowo w skład zespołu wchodziły okręty przeciwminowe państw, które i dzisiaj tworzą Grupę, tj. Wielkiej Brytanii, Niemiec, Belgii i Holandii. Dołączyły do nich w 2000 roku dwa kolejne państwa (Norwegia i Dania). Wówczas Zespół został przeformowany na Mine Countermeasures Force Northen Europe (Siły Przeciwminowe Północnej Europy) oraz zmieniono także rejon jego działania (znacznie go rozszerzając). Pojawienie się nowych zagrożeń na morzu, a tym samym powiększenie spektrum wykonywanych zadań, spowodowało, że Zespół stał się o zasięgu globalnym. Powyższe zmiany w charakterze działania Zespołu oraz kolejna zmiana nazwy na NATO Response Force MCM Force Northen Europe (Przeciwminowe Siły Odpowiedzi NATO Europy Północnej) została zatwierdzona na szczycie NATO w Pradze w 2002 roku. W tym też roku w skład grupy wszedł pierwszy polski okręt – niszczyciel min ORP Mewa. Dwa lata później do Zespołu dołączyły Estonia, Litwa i Łotwa. Zespół zmieniał swoją nazwę jeszcze dwa razy. W styczniu 2005 roku na Standing NRF Mine Countermeasures Group One (Stałe Przeciwminowe Siły Odpowiedzi NATO – Grupa Pierwsza), a dokładnie rok później na Standing NATO Mine Countermeasures Group One, która to nazwa obowiązuje do dzisiaj. W związku z tym, że w skład Zespołu wchodzą okręty różnych bander, dowodzenie nim jest rotacyjne i zmienia się w cyklu rocznym.

Sojusz Północnoatlantycki posiada cztery stałe morskie zespoły okrętów tzw. sił szybkiego reagowania. Dwa zespoły dużych okrętów – niszczycieli i fregat, SNMG1 i 2 (Standing NATO Maritime Group One / Group Two) oraz dwa – SNMCMG1 i 2 składające się niszczycieli min i trałowców. Gdy tworzono te zespoły przyjęto umowny podział Europy, w którym zespoły z numerem „jeden” operowały głównie na wodach północnej Europy, a „dwójki” na południu. Zmieniająca się sytuacja geopolityczna, a tym samym pojawienie się nowych wyzwań i zagrożeń spowodowało, że dzisiaj podział ten jest jeszcze bardziej symboliczny. Od samego początku Zespoły przygotowywane były do działania praktycznie na całym świecie, a po decyzjach szczytów NATO w Walii (2014) i w Warszawie (2016) ich rola jeszcze bardziej wzrosła. Obecnie wszystkie cztery zespoły stanowią trzon morskiego komponentu sił najwyższej gotowości NATO – VJTF (Very High Readiness Joint Task Force) – wyjaśnia kmdr ppor. Piotr Wojtas z Sojuszniczego Dowództwa Sił Połączonych NATO w Holandii (Joint Force Command Brunssum).

Jednym z tych zespołów, stanowiących tzw „Tarczę przeciwminową”, dwukrotnie dowodził oficer polskiej Marynarki Wojennej. Obecnie, po raz pierwszy dowódcą SNMCMG2, a zarazem Polskiego Kontyngentu Wojskowego jest kmdr por. Aleksander Urbanowicz. Także trzon sztabu Zespołu tworzą oficerowie z 12. i 13. Dywizjonu Trałowców ze Świnoujścia i Gdyni (8. Flotylla Obrony Wybrzeża). Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Zwierzchnik Sił Zbrojnych Andrzej Duda na podstawie ustawy o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa, na wniosek Rady Ministrów wydał postanowienie użyciu Polskiego Kontyngentu Wojskowego w składzie Stałego Zespołu Sił Obrony Przeciwminowej Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego – Grupa 2 w działaniach na Morzu Śródziemnym, Morzu Czarnym i Morzu Egejskim w okresie od 1 stycznia 2017 roku do 6 lipca 2017 roku. Kontyngent będzie liczył do 70 żołnierzy.

Okrętem dowodzenia tych sił jest ORP Kontradmirał X. Czernicki. W skład Zespołu stanowiącego swoistą „Tarczę przeciwminową” dla Europy wchodzą okręty przeciwminowe Niemiec, Hiszpanii, Turcji i Rumunii.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 1-2/2017