Polska dywizja pancerna wz. 1949

Jerzy Kajetanowicz

Polska dywizja pancerna wz. 1949

Utworzenie w 1949 roku dywizji pancernych było rezultatem wszechstronnej analizy sytuacji polityczno-militarnej w Europie i wynikających z niej zagrożeń dla bezpieczeństwa Polski, a także tendencji rozwojowych wojsk pancernych innych państw oraz ich roli w ewentualnym konflikcie zbrojnym. Dokonana w 1948 roku ocena stanu wojska przez Komisję Planowania MON pod kierownictwem gen. Stefana Mossora była podstawą do przygotowania perspektywicznych planów jego rozwoju na lata 1949-1955, w którym wojska pancerne miały odegrać całkowicie nową rolę.

1. Redukcja wojsk pancernych w latach 1945–1948
Po zakończeniu działań wojennych jednostki pancerne Wojska Polskiego przydzielono do poszczególnych okręgów wojskowych. We wrześniu 1945 roku znajdowały się one w sześciu z siedmiu istniejących wówczas okręgów, w tym w:

OW Warszawa – 1. Brygada Pancerna, 7. Samodzielny Pułk Czołgów Ciężkich, 13. Pułk Artylerii Samobieżnej i 1. Samodzielny Batalion Rozpoznawczy;
OW Pomorze – 16. Brygada Pancerna i 4. Samodzielny Pułk Czołgów Ciężkich;
OW Poznań – 5. Samodzielny Pułk Czołgów Ciężkich, 28., 46. i 49. Pułki Artylerii Samobieżnej;
OW Śląsk – 1. Korpus Pancerny w składzie: 1. Brygada Piechoty Zmotoryzowanej, 2., 3. i 4. Brygady Pancerne, 24., 25. i 27. Pułki Artylerii Samobieżnej i 2. Batalion Motocyklistów;
OW Kraków – 51. Pułk Artylerii Samobieżnej;
OW Łódź – 52. Pułki Artylerii Samobieżnej.

Dowództwu Wojsk Pancernych i Zmotoryzowanych podporządkowany był 3. Szkolny Pułk Czołgów.

We wrześniu i październiku 1945 roku wszystkie jednostki pancerne przeniesiono na nowe etaty czasu pokojowego o zmniejszonych stanach liczbowych. Jednocześnie rozformowano: dwa samodzielne pułki czołgów ciężkich (5. i 7.), dwa pułki artylerii samobieżnej (46. i 49.) oraz osiem samodzielnych dywizjonów artylerii pancernej znajdujących się w składzie dywizji piechoty. W październiku rozformowano 1. Korpus Pancerny stacjonujący na terenie OW Śląsk. Jednostki wchodzące w skład tego korpusu podzielono na kilka okręgów wojskowych. W OW Śląsk pozostała 3. Brygada Pancerna, 24., 25. i 27. Pułki Artylerii Samobieżnej oraz 2. Batalion Motocyklistów. Do OW Poznań przekazano – 2. Brygadę Pancerną, OW Kraków - 4. Brygadę Pancerną i OW Łódź – 1. Brygadę Piechoty Zmotoryzowanej. W następnym miesiącu 27. Pułk Artylerii Samobieżnej przekazano z OW Śląsk do OW Warszawa. W styczniu 1946 roku OW Śląsk przekazał 2. Batalion Motocyklistów do dyspozycji dowództwa Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. W lutym nastąpiła kolejna reorganizacja jednostek pancernych WP. W jej wyniku przeformowano dotychczas istniejące brygady pancerne (1., 2., 3., 4. i 16.) na pułki czołgów średnich (1., 2., 6., 8. i 9.). Jednocześnie 3. Szkolny Pułk Czołgów i 1. Samodzielny Batalion Rozpoznawczy przeniesiono na nowe etaty, a 1. Brygadę Piechoty Zmotoryzowanej oraz 51. Pułk Artylerii Samobieżnej rozformowano. W połowie 1946 roku sformowano pięć plutonów samochodów pancernych, które czasowo podporządkowano do dywizji piechoty stacjonujących na terenie OW Warszawa, Poznań, Kraków i Lublin. Dywizje te uczestniczyły w walkach ze zbrojnym podziemiem. Pod koniec tego roku, w związku z rozformowaniem OW Łódź, 52. Pułk Artylerii Samobieżnej przekazano do OW Poznań.

Pełna wersja artykułu w magazynie Poligon 6/2009

Wróć