Polski Fiat 508. Wstęp do historii

Jędrzej Korbal

Cywilne modele Fiatów 508, których poszczególne wersje rozwojowe oznaczano rzymską numeracją I, II i III, zostały już w dostępnej literaturze omówione dość szeroko, szczególnie w wydawanych przez szereg lat opracowaniach autorstwa dr. Jana Tarczyńskiego. Również wojskowa wersja PF 508 III W, czyli popularny „Łazik”, doczekała się kilku obszerniejszych fragmentów we współczesnej literaturze przedmiotu. Nadal jednak podstawowy typ niewielkiego samochodu osobowego i półciężarowego, którym posługiwało się Wojsko Polskie, ma w swojej historii białe plamy wymagające choć częściowego komentarza.

Symboliczna dla polskiej motoryzacji data 21 września 1931 roku stanowi jeden z punktów zwrotnych w historii krajowego przemysłu samochodowego. Zawarta w tym dniu umowa między Państwowymi Zakładami Inżynierii (PZInż.) a włoskim koncernem Fabbrica Italiana Automobili Torino (FIAT) doprowadziła do rozwinięcia nad Wisłą produkcji tanich, prostych konstrukcyjnie i dostosowanych pod względem wytrzymałości do polskich warunków samochodów osobowych. Po kilkuletnim okresie rozwijania możliwości produkcyjnych stołecznej Fabryki Samochodów Osobowych i Półciężarowych (FSOiP), latem 1935 roku z taśmy produkcyjnej zjeżdżają pierwsze Fiaty 508 III. W kraju auto szybko otrzymuje rynkową nazwę „Junak”, choć w rzeczywistości to nadal dopasowana do polskich potrzeb włoska Balilla. W owym czasie FSOiP wraz z Polskim Fiatem oferują omawiany samochód w trzech odmianach osobowych oraz odrębnie opracowanej konfiguracji półciężarówki, tzw. furgonu. Współpraca z Fiatem to nie tylko chęć nasycenia własnego rynku samochodami tej marki, a przede wszystkim dążenie do zabezpieczenia dostaw zarówno lekkich, jak i typowo ciężkich pojazdów ciężarowych dla armii. Choć w Wojsku Polskim nadal słychać było odgłosy niezadowolenia z wyników rywalizacji toczonej między Citroënem i Fiatem, rozstrzygniętej na korzyść tego drugiego, to oferowane przez PZInż./FSOiP samochody od połowy lat trzydziestych coraz szerszym strumieniem trafiały do najrozmaitszych pododdziałów. Wybór nie ograniczał się tylko do typu, gdyż pod nazwą 508 III kryły się dostosowywane dla potrzeb wojska uterenowione samochody terenowe w układzie 4x2, półciężarówki oraz furgony z zamkniętym w pełni nadwoziem, które szerszą karierę zrobiły m.in. w Poczcie Polskiej.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia nr specjalny 3/2019