Polskie patenty pancerne okresu międzywojennego

Piotr Zarzycki

Urząd Patentowy RP został powołany do życia 28 grudnia 1918 roku z siedzibą w Warszawie. Faktycznie jednak zaczął udzielać patenty od 1924 roku. Działał nieprzerwanie do 1 sierpnia 1944 roku, to jest do wybuchu powstania warszawskiego. Po okupacją funkcjonował pod nazwą UrządPatentowy w Warszawie. W okresie tym udzielono ponad 33 000 patentów polskim i zagranicznym osobom oraz podmiotom.

Wśród tej masy patentów znalazło się kilka dotyczących wynalazków związanych z bronią pancerną. Ich niewielka liczba, wobec sporych sukcesów polskich konstruktorów na tym polu, budzi zrozumiałe zdziwienie. Zwłaszcza zaskakuje brak polskiego patentu na peryskop odwracalny kpt. Rudolfa Gundlacha, który jednocześnie został opatentowany w wielu innych krajach. Spośród dziewięciu zgłoszonych patentów (sic!) sześć zgłosiły cztery osoby prywatne i po jednym trzy firmy.

Pierwszy „pancerny patent” został zgłoszony 21 sierpnia 1930 roku przez mieszkańca Warszawy, Stanisława Marczewskiego. Niestety nie udało się ustalić kim był autor wynalazku dotyczącego ogniwa gąsienicowego dla czołgów i podobnych pojazdów mechanicznych. Nie zachował się również rysunek patentowy, tak więc skazani jesteśmy wyłącznie na opis.

Zgodnie ze zgłoszeniem konstrukcja gąsienicy pomysłu Marczewskiego miała minimalizować uszkodzenia nawierzchni dróg podczas jazdy, w szczególności w trakcie skręcania, a także zwiększyć wytrzymałość samych gąsienic. To ostatnie autor planował uzyskać przez zastosowanie do produkcji ogniw wytłaczanej i ciągliwej blachy stalowej. Rozwiązanie tego typu ułatwiać miało produkcję gąsienic, obniżyć koszty wytwarzania i dawałoby ogniwa trwałe i łatwo wymienialne w przypadku uszkodzenia czy zerwania. Z tekstu wynika, że przeprowadzono próby z gąsienicą Marczewskiego i wykazała ona swoją wyższość nad stosowanymi dotychczas. Charakteryzowała się ona mniejszą masą, wywoływała mniejszy hałas jadącego czołgu oraz, ze względu na swój kształt, zwiększała szybkość pojazdu. Okazała się także odporniejsza na uderzenia i zginanie.

Patent na gąsienicę Marczewskiego o nr 15.420 został udzielony w dniu 16 stycznia 1932 roku. Niestety w aktach CAW w Rembertowie nie ma śladu o dalszych losach tego wynalazku. W jednym z dokumentów jest jedynie informacja, że: wynalazek S. Marczewskiego ma być poddany badaniom.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 4/2021