Polskie umocnienia frontu północnego w wojnie 1939

Jarosław Chorzępa

Polskie umocnienia frontu północnego

w wojnie 1939

W okresie międzywojennym granica między Polską a niemieckimi Prusami Wschodnimi powielała dawne granice cesarskie z czasów rozbiorów. Z wojskowego punktu widzenia ta niezwykle istotna granica była po stronie rosyjskiej umocniona linią fortyfikacji wzdłuż rzek Niemen-Biebrza-Narew. Po rozpadzie rosyjskiego imperium północna flanka polskiej granicy była chroniona przez terytorium Litwy. Stąd, idąc od północy, nad Biebrzą znajdowała się, złożona z czterech fortów, twierdza Osowiec, położona wśród bagien, będących świetną przeszkodą naturalną. Choć umocnienia twierdzy zostały częściowo wysadzone w 1915 roku, nadal stanowiła ona istotną zaporę. Następnie, idąc wzdłuż Narwi znajdowały się przedmościa: Łomża (trzy forty), Różan (trzy forty oraz ziemna reduta), Zegrze (dwa forty) z fortyfikacjami typu stałego oraz Ostrołęka i Pułtusk, z umocnieniami o charakterze polowym. Filarem obrony frontu północnego była twierdza Modlin u ujścia Narwi do Wisły. W marcu 1939 roku, kiedy widmo wojny z Niemcami było coraz bardziej realne, niezwykle istotna stała się konieczność umocnienia północnej granicy od strony Prus Wschodnich, gdyż uderzeniami stąd wyprowadzanymi, nieprzyjaciel mógł bez problemu wyjść na tyły polskiej obrony. Obronę powierzono dwóm armiom – Armii „Modlin” i Armii „Białystok”, później przemianowanej na Samodzielną Grupę Operacyjną „Narew”. Obydwa te związki były dużo słabsze od pozostałych armii. Dla każdej przyjęto inną koncepcję obrony. Armia „Modlin” miała bronić terenu Północnego Mazowsza, a następnie wycofywać się na linię Narwi, tocząc boje opóźniające. Natomiast SGO „Narew” od razu zajęła pozycje na swojej głównej linii obrony. Tak przyjęte założenia wpłynęły też na rodzaj wznoszonych umocnień. W pasie Armii „Modlin” wznoszono wyłącznie lekkie schrony żelbetowe, będące elementami fortyfikacji polowej. W pasie SGO Narew obronę oparto na odcinkach fortyfikacji stałej typu ciężkiego, uzupełnionej o lekkie schrony żelbetowe fortyfikacji polowych.

Pełna wersja artykułu w magazynie Poligon 6/2009