Powstanie, organizacja i rozwój 2. Armii Wojska Polskiego

Piotr Różański

Wczesnym latem 1944 roku decydentom z Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z Edwardem Osóbką-Morawskim, Wandą Wasilewską oraz generałem Michałem Żymierskim na czele zaczął marzyć się Front Wojska Polskiego wyzwalający resztę kraju spod niemieckiej okupacji, a dzięki temu umacniający ich otrzymaną z „namaszczenia” Józefa Stalina władzę. Pierwszym krokiem do tego celu miało być stworzenie 2. i 3. Armii, lecz sprzętu wojskowego oraz materiału ludzkiego starczyło tylko na tą pierwszą.  Użyta dopiero w ostatnich tygodniach wojny już na terytorium III Rzeszy, nie mogła odegrać takiej roli, o jakiej wcześniej marzyli polscy komuniści.                          

Pierwsze spotkanie, na którym generał broni, Michał „Rola” Żymierski, wtedy jeszcze jako naczelny dowódca Armii Ludowej, miał przekonać Stalina do idei utworzenia Frontu Wojska Polskiego, miało miejsce w Moskwie w dniach od 6 do 27 lipca 1944 roku. Przedstawiając wizję utworzenia przy pomocy Armii Czerwonej nawet milionowej armii z poboru na wyzwolonych terenach oraz „przeciągnięciu” na swoją stronę żołnierzy i młodych oficerów z Armii Krajowej, wzbudził u generalissimusa dużą dozę wątpliwości. Mimo to Stalin polecił gen. Żymierskiemu wszystkie kwestie omówić z radziecką Stawką – Sztabem Generalnym Armii Czerwonej. Na drugie moskiewskie spotkanie ze Stalinem w dniach od 5 do 7 sierpnia 1944 roku gen. Żymierski udał się już jako Naczelny Dowódca Wojska Polskiego i kierownik resortu obrony w PKWN. Sytuacja geopolityczna po wybuchu powstania warszawskiego była już zupełnie inna, radzieckie armie zatrzymały swój pochód na Warszawę, Stalin rozkazał zniszczyć wszystkie struktury Armii Krajowej na terenach wyzwolonych i internować wszystkich oficerów AK. Żymierski dostał od niego zielone światło do działania na rzecz utworzenia frontu.

Bezpośrednio po powrocie z Moskwy, jeszcze 7 sierpnia 1944 roku, gen. Żymierski podpisał szyfrogram w sprawie sformowania dowództwa oraz nowych jednostek bojowych Frontu Wojska Polskiego i przesłał go szefowi Sztabu Generalnego, dowódcom rodzajów wojsk i służb oraz szefowi Głównego Oddziału Kadr Armii Czerwonej, powołując się wyraźnie na upoważnienie Stalina w tej kwestii. Wykaz nowo formowanych jednostek niezbędnych do utworzenia Frontu Wojska Polskiego obejmował: polowe dowództwo Frontu, dwa polowe dowództwa armii, sześć dywizji piechoty, dwa – trzy korpusy pancerne, dziesięć brygad artylerii, dywizję artylerii, korpus lotniczy, trzy brygady saperów, dwie brygady zaporowe, dwie dywizje artylerii przeciwlotniczej, dwa pułki czołgów ciężkich, brygadę moździerzy, dwie brygady przeciwpancerne, trzy pułki łączności oraz niezbędne jednostki tyłowe i inne instytucje. Stan osobowy tych jednostek liczyć miał około 150 000 żołnierzy. Ponadto Żymierski żądał zmiany rozmieszczenia już formowanych związków taktycznych, oddziałów, ośrodków szkolenia i instytucji, przeniesienia z terytorium Związku Radzieckiego w rejon Chełm-Lublin, podając nawet początek terminu przegrupowania tych jednostek, ustalonego z kwatermistrzem Armii Czerwonej, gen. Andriejem Chrulewem na 10 sierpnia godz. 6.00. Na podstawie zapotrzebowania naczelnego dowódcy WP Kwatera Główna Armii Czerwonej wydała 13 sierpnia 1944 roku dyrektywę nr 41 w sprawie rozpoczęcia formowania Frontu Wojska Polskiego.  

Pełna wersja artykułu w magazynie TWH 4/2016