Program Wisła, czyli zestawy rakietowe OP średniego zasięgu nowej generacji dla Sił Zbrojnych RP

Tomasz Jakusz

O obronie powietrznej i przeciwrakietowej mówi się sporo, lecz również powracają dyskusje na temat kierunków modernizacji SZ RP, które wskazują, że warto przypomnieć dlaczego tyle środków finansowych przewidziano dla OPL, co to jest zestaw Wisła i dlaczego jego pozyskanie nie wystarczy. Z tej perspektywy właściwy kontekst uzyska przedstawienie, jak pozyskać zestaw Wisła i na jakim etapie się znajdujemy. Informacje związane z pozyskiwaniem ważnych zdolności operacyjnych oraz szczegółowe możliwości poszczególnych dostępnych rozwiązań są wrażliwe lub niejawne, dlatego będzie niezbędne zachowanie w artykule odpowiedniego poziomu ogólności. Pozwoli to jednocześnie skupić się na najistotniejszych zagadnieniach.


Uwarunkowania
Przewaga w powietrzu, a co najmniej zachowanie kontroli nad przestrzenią powietrzną, jest niekwestionowanym warunkiem koniecznym powodzenia działań militarnych. Potwierdzają to wszystkie konflikty. Jednak sposób jej osiągnięcia, a za tym i priorytety modernizacji technicznej w przypadku poszczególnych państw są różne, tak jak różne są ich środowiska bezpieczeństwa. W naszym kraju wynikają one z następujących uwarunkowań:

•  w państwach granicznych sojuszu, wymiary strefy informacji o sytuacji powietrznej uniemożliwią wprowadzenie lotnictwa do walki z dyżurowania na lotniskach, w przypadku obrony obiektów i wojsk, położonych niedaleko od granicy;

• zasięgi efektywnych systemów OPL potencjalnego przeciwnika będą ograniczać lub wręcz uniemożliwią działania własnego lotnictwa na znacznym obszarze kraju i co najważniejsze w strefie działań operacyjnych;

•  potencjalny przeciwnik dysponuje silnym lotnictwem i będzie to utrudniało lub uniemożliwiało uzyskanie przewagi w powietrzu;

•  użycie lotnictwa mogą ograniczać dostępność lotnisk (zniszczenia powstałe w wyniku uderzeń) i warunki atmosferyczne;

• nawet w przypadku uzyskania wsparcia lotnictwa NATO potencjalny przeciwnik nadal będzie miał możliwość efektywnego atakowania ważnych obiektów, w tym lotnisk, z wykorzystaniem? rakiet balistycznych.

Tymczasem tylko OPL jest w stanie utrzymywać przez długi czas gotowość do natychmiastowego otwarcia ognia niezależnie od warunków atmosferycznych, pory roku i dnia, prowadzić działania w sytuacji braku przewagi w powietrzu oraz zwalczać rakiety balistyczne.

Przedstawione uwarunkowania i cechy OPL sprawiają, że ma ona szczególne znaczenie dla systemu OP RP i determinuje zdolności obronne państwa. Znalazło to odzwierciedlenie w priorytetach modernizacji SZ RP, a co najważniejsze – zrozumienie nie tylko w kręgach specjalistów wojskowych. Wspominam o tym ponieważ wraz ze wstąpieniem Polski do NATO zmieniły się uwarunkowania bezpieczeństwa i potrzeby operacyjne wiodących państw NATO. Są one odmienne od naszych, dlatego też różnice w kierunkach modernizacji i wymaganiach operacyjnych są coraz silniejsze. Dotyczy to m.in. struktury sił zbrojnych, gdzie większy ciężar w utrzymaniu OPL będzie musiała przejąć Polska, tak jak to czyniła RFN, gdy była państwem granicznym sojuszu. W tej sytuacji do rozwiązań organizacyjnych i technicznych wprowadzanych w innych krajach należy podchodzić ostrożnie i rozumieć odmienność narodowej koncepcji prowadzenia działań.

Aparat pojęciowy
Przechodząc do zestawu Wisła chciałbym najpierw uporządkować terminologię. Pojawienie się i szybki rozwój bezpilotowych środków napadu powietrznego (ŚNP), takich jak: rakiety samosterujące i balistyczne, bezzałogowe statki powietrzne, amunicja precyzyjnie naprowadzana sprawiają, że powszechnie stosowany termin – przeciwlotnicze zestawy rakietowe – staje się nieprecyzyjny i obecnie zastępuje go – zestawy rakietowe OP (ZROP). Podobnie tradycyjne pojęcie obrona przeciwlotnicza (OPL) zastępuje obrona powietrzna i przeciwrakietowa, która wychodzi poza granice gęstych warstw atmosfery. Ponadto analizy przeprowadzone na etapie „Wstępnego studium wykonalności dla zestawów rakietowych” pokazały, że w SZ RP istnieją różne klasyfikacje ZROP, a stosowane nazewnictwo nie jest jednoznaczne. Dlatego też w dokumencie tym wprowadzono klasyfikację zestawów zgodną ze stosowaną w NATO.

Według niej podzielono je na:

•  bardzo krótkiego zasięgu – do 10 km? (ZROP-BKZ, NATO – VSHORAD);

• krótkiego zasięgu – do 20 km? (ZROP-KZ, NATO – SHORAD);

• średniego zasięgu – do 100 km? (ZROP-SZ, NATO – MRAD);

•  dalekiego zasięgu – powyżej 100 km? (ZROP-DZ, NATO – LRAD).

Przy czym zasięg jest określany dla celu typu samolot lotnictwa taktycznego wykonujący manewr z przeciążeniem g+9. Jednocześnie zakłada się, że prawdopodobieństwo zniszczenia jedną rakietą w warunkach, gdy nie występują zakłócenia,? powinno wynosić P=0,8.

W klasyfikacji tej pułap pełni rolę pomocniczą, wynika zasadniczo z możliwości energetycznych rakiety i w praktyce wynosi dla ZROP-BKZ do 5 km, dla ZROP-KZ do 10 km, a dla ZROP-SZ mi-? nimum 20 km (rys. 1).

Odnosząc przedstawioną klasyfikację do przeciwlotniczych zestawów rakietowych znajdujących się w wyposażeniu SZ RP, widać, że: zestawy Osa to ZROPBKZ, Newa i Kub to ZROP-KZ, czyli nie posiadamy już ZROP-SZ (wcześniej były to zestawy Wołchow i Krug). Przy tym należy dopowiedzieć, że zgodnie z klasyfikacją od zestawów Wisła oczekuje się pułapu minimum 20 km, lecz zasięgu zdecydowanie większego – zgodnie z możliwościami współczesnych systemów tej klasy.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 1/2015