Projekty i prototypy rosyjskich samolotów i śmigłowców wojskowych
Tomasz Kwasek
Suchoj Su-57
Najważniejszy projekt rosyjskiego samolotu bojowego jest obecnie w dość skomplikowanej sytuacji. Z jednej strony przyszły producent Su-57 otrzymał w sierpniu ubiegłego roku zamówienie na wyprodukowanie pierwszej serii tych maszyn i kontrakt jest znacznie większy, niż pierwotnie planowano, z drugiej – katastrofa pierwszej maszyny przedseryjnej i niezakończone testy państwowe samolotu zapewne spowolnią i tak już opóźniony projekt. Samolot Su-57 powstaje w ramach zainicjowanego w 1998 roku programu perspektywicznego systemu lotnictwa frontowego (PAK FA, ros. Perspektiwnyj Awiacjonnyj Kompleks Frontowoj Awiacji) oznaczonego I-21. W kwietniu 2001 roku rosyjskie ministerstwo obrony rozpoczęło konkurs na opracowanie projektu PAK FA, w którym zwyciężyła opracowana przez OKB Suchoja koncepcja samolotu wielozadaniowego oznaczonego T-50. Zlecenie na wykonanie prac projektowych wydano w czerwcu następnego roku, a wymagania taktyczno-techniczne zatwierdzono w następnym miesiącu. W marcu 2004 roku ukończono projekt wstępny samolotu, zatwierdzony przez resort obrony w grudniu tego samego roku. Montaż prototypów do prób statycznych i testów w locie zlecono Komsomolskiemu Zjednoczeniu Produkcji Lotniczej (KnAAPO, ros. Komsomolskie-na-Amurie Awiacjonnyje Proizwoditelnoje Objedinienie), obecnie to Zakład Lotniczy w Komsomolsku nad Amurem (KnAAZ. ros. Komsomolskoj-na-Amurie Awiacjonnyj Zawod imieni J. A. Gagarina). W sierpniu 2008 roku w OKB Suchoja zakończono opracowywanie zestawu dokumentacji projektowej, w czerwcu 2009 roku ukończono montaż płatowca T-50-0 przeznaczonego do testów statycznych. Pierwszy prototyp T-50-1 oblatano w marcu 2011 roku, maszyna była przeznaczona do testów własności lotnych oraz zachowań płatowca w różnych stanach lotu. Trzeci egzemplarz był pierwszym samolotem wyposażonym w część systemów awioniki, w tym radar i czujniki ostrzegawcze. Ten samolot, tak jak i czwarty oraz piąty prototyp, były przeznaczone do testów wyposażenia i systemów elektronicznych samolotu, które prowadzono wspólnie z 929. Państwowym Centrum Prób w Locie (GLIC, ros. Gosudarstwiennyj Ljotno-Ispitatielnyj Centr) w Achtubińsku. W czasie prób napotkano poważne problemy techniczne, w tym pęknięcia konstrukcji, które wymusiły zasadnicze zmiany w konstrukcji płatowca i systemów samolotu. Poważnej awarii w czerwcu 2014 roku uległ prototyp T-50-5. Samolot został następnie odbudowany przy użyciu kadłuba pierwotnie przygotowanego dla T-10-6 i otrzymał oznaczenie T-50-5R, szósty egzemplarz został zbudowany od podstaw i oblatany w kwietniu 2016 roku. W wyniku doświadczeń z pierwszymi prototypami jeszcze w październiku 2012 roku zapadła decyzja, że kolejnych sześć prototypowych maszyn powstanie w wersji zmodyfikowanej. Dwa ostatnie, T-50-10 i T-50-11, zostały dostarczone w konfiguracji, o której się mówi, że to standard produkcyjny (przedseryjny). Pierwszy z nich oblatano w grudniu 2017 roku, drugi – cztery miesiące wcześniej. Obie te maszyny, latając w barwach 929. Państwowego Centrum Prób w Locie, były również testowane w Syrii w lutym 2018 roku i w lipcu następnego roku. Jeszcze w 2018 roku oficjalnie informowano, że program testów państwowych samolotu Su-57 ma być zrealizowany w ciągu kolejnych trzech lat.
Samoloty prototypowe i przedseryjne są napędzane silnikami AL-41F-1 (izdielje 117S), opracowanymi na bazie turbin zastosowanych w samolotach Su-35S. Ta konfiguracja jest określana jako „pierwszy etap”. Docelowy silnik dla Su-57, który nadal nie ma oznaczenia wojskowego (oznaczenie fabryczne izdielje 30), rozpoczął testy w locie dopiero w 2017 roku na drugim prototypie T-50-2ŁŁ. Konfiguracja z nowym napędem i wzmocnionym płatowcem jest określana jako „drugi etap”. Seryjne izdielje 30 mają być montowane na samolotach produkcyjnych od 2024 roku. Nie zakończono również prób państwowych systemu awioniki samolotu, na który składają się kompleks radiolokacyjny Sz112 Biełka z trzema niezależnymi radiolokatorami N036-1/N036B-1/N036Ł-1 i układem identyfikacji „swój-obcy” N036Sz Pokosznik, kompleks waki elektronicznej Ł-402 Gimalaj oraz system nawigacyjno-celowniczy 101KS z optoelektroniczną stacją obserwacyjno-celowniczą 101KS-W (OŁS-50M), podsystemem wykrywania pocisków ze stacjami 101KS-U, podsystemem zakłócającym ze stacjami 101KS-O i podsystemem nawigacyjnym 101KS-P. Gotowy jest podwieszany zasobnik nawigacyjno-celowniczy 101KS-N. W trakcie prób są środki bojowe dla Su-57, w tym nowe pociski powietrze–powietrze: średniego zasięgu K-74M2 (RWW-MD, ros. Rakieta Wozduch-Wozduch Małoj Dalnosti) i K-77M (RWW-SD, ros. Rakieta Wozduch-Wozduch Sredniej Dalnosti) oraz – co ujawniono w 2018 roku – dalekiego zasięgu (RWW-BD, ros. Rakieta Wozduch-Wozduch Balszoj Dalnosti). Jeśli chodzi o uzbrojenie powietrze–powierzchnia, dla Su-57 fazę testów państwowych przeszły nowe pociski: przeciwradiolokacyjny Ch-58USzK i ogólnego zastosowania Ch-38M i Ch-59 oraz bomba kierowana KAB-250.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 6/2020