Przyszłość Sił Powietrznych

Tomasz Kwasek

Siły Powietrzne, jako ten z pięciu rodzajów sił zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, który charakteryzuje się najwyższą elastycznością użycia, szybkością działania, zasięgiem oddziaływania i manewrowością, powinny dążyć do uzyskania wysokiego stopnia gotowości bojowej i dostępności, mieć nowoczesny sprzęt, a także zintegrowane struktury rozpoznania, dowodzenia, wsparcia i zabezpieczenia logistycznego.

Kierunki rozwoju Sił Powietrznych

Koncepcja walki sieciocentrycznej, pozwalających na uzyskanie przewagi informacyjnej i w konsekwencji precyzyjne określanie obiektów do zwalczania przez samoloty uderzeniowe, pomimo nowości i wstępnego etapu rozwoju dla sił powietrznych stanowi wymaganie istotne od strony technicznej, technologicznej, systemowej i organizacyjnej. W perspektywie średnioterminowej zadania realizowane przez siły powietrzne pozostaną bez zmian lub będą tylko nieznaczne modyfikowane w stosunku do zadań sił powietrznych obowiązujących w klasycznym niesieciocentrycznym środowisku walki i są obecnie zawarte w zapisach doktrynalnych Sojuszu Północnoatlantyckiego. Wymagania operacyjne, jakie Siły Powietrzne będą zobowiązane spełniać w przyszłych operacjach, prowadzonych zgodnie z zasadami walki sieciocentrycznej, należy odnosić do wspomnianych głównych grup zadań – strategicznych działań powietrznych, walki o przewagę w powietrzu, działań powietrznych przeciwko siłom naziemnym i nawodnym (powierzchniowym) oraz wspierających działań powietrznych. Wymagania przyszłego obszaru walki wskazują, że siły powietrzne, wykonując typowe zadania, będą inaczej organizować i realizować system wsparcia zabezpieczenia tych działań, odmienny będzie również sposób realizacji wspomnianych grup zadań (mniejsze formacje – małe grupy lub pojedyncze załogowe i bezzałogowe statki powietrzne, przy jednoczesnej koncentracji sił na wybranych kierunkach).

Siły Powietrzne powinny być komponentem zdolnym do działania na całym obszarze narodowej operacji obronnej oraz w rejonie operacji sojuszniczej, niezależnie od terenu, pory doby czy warunków atmosferycznych. Lotnictwo, w relacji do innych rodzajów sił zbrojnych, w większym stopniu jest uzależnione od naziemnej infrastruktury (bazy lotnicze) w rejonie działań. Duża prędkość statków powietrznych, pozwalająca na szybką projekcję siły i umożliwia osiągnięcie zaskoczenia oraz zmniejszenie ryzyka zniszczenia samolotów na lotniskach, może być jedynie częściowym zabezpieczeniem. Istotne jest posiadanie przez bojowe statki powietrzne możliwości tankowania w powietrzu, co zwiększa ich promień działania i umożliwia wykonanie zadań w większej odległości od własnych baz.

W zależności od potrzeb i konkretnych warunków działań Siły Powietrzne powinny być zdolne do elastycznego wykorzystania potencjału, w tym zakresie osiągnięcie wymagań powinno obywać się poprzez doskonalenie struktur organizacyjnych, wyposażenie w odpowiedni sprzęt i spełnienie postulatu modułowości. Podstawową wytyczną koncepcji modułowości jest zdolność do zorganizowania adekwatnych do celów, rozmachu i charakteru operacji zgrupowań komponentów lotniczych, wspieranych przez wydzielone siły i środki systemu dowodzenia. Wielkość modułów powinna być dostosowana do potrzeb operacyjnych.

Przyjmując za mało realną – ze względów technologicznych, a przede wszystkim finansowych – opcję zapewnienia Siłom Powietrznym RP najwyższego – w odniesieniu do państw NATO – poziomu organizacyjnego, technologicznego i technicznego, celowy wydaje się rozwój możliwości tego systemu w kierunku takim, w którym lotnictwo własne będzie zdolne do zadania maksymalnie dużych strat przeciwnikowi powietrznemu. Podejście takie wymaga działań skierowanych na zwiększenie jakości i żywotności elementów systemu polskiego lotnictwa, decydujących o jego skuteczności w działaniach powietrznych. Przyjęcie takiego założenia będzie wpływać na kształtowanie składu i wielkości poszczególnych komponentów sił powietrznych, a jednocześnie może stanowić podstawę do oceny współczesnych możliwości polskiego lotnictwa wojskowego. Głównym celem jest zwiększenie możliwości destrukcyjnego oddziaływania na środki walki strony przeciwnej – szczególnie ukierunkowanego na neutralizację nowych typów uzbrojenia i zaawansowanych technologicznie systemów bojowych – oraz osiągnięcie zdolności do rażenia obiektów w całej strefie odpowiedzialności. Według Ministerstwa Obrony Narodowej realizowane ma to być głównie poprzez pozyskanie nowego sprzętu wojskowego i modernizację obecnie używanego, optymalizację struktur organizacyjnych oraz rozszerzenie zdolności szkoleniowych. Przedmiotem bieżących analiz, bazujących między innymi na rekomendacjach z najnowszego „Strategicznego Przeglądu Obronnego”, jest zwiększenie zdolności operacyjnych Sił Powietrznych w zakresie dowodzenia, rozpoznania i rażenia, w tym szczególnie środków napadu powietrznego przeciwnika, a tym samym zapewnienie zdolności przeciwstawienia się możliwej agresji.

Zwiększenie zdolności operacyjnych lotnictwa Sił Powietrznych do prowadzenia działań powietrznych w systemie obronnym państwa, samodzielnie lub w składzie komponentu sojuszniczego w perspektywie kilkunastoletniej wymaga między innymi:

• przygotowania części sił do działań w warunkach sieciocentrycznego środowiska walki;
• utrzymania wysokiej gotowości sił do prowadzenia operacji obronnej na terytorium kraju oraz w ramach zgrupowań sojuszniczych poza obszarem państwa;
• doskonalenia zasad użycia sił i środków lotnictwa do realizacji zadań w każdym czasie i w każdych warunkach;
• pozyskania nowych samolotów i śmigłowców w miejsce wyeksploatowanych statków powietrznych lotnictwa bojowego, transportowego i wsparcia;
• uzyskania narodowych zdolności do tankowania w powietrzu, tj. pozyskania samolotów pasażersko-transportowych MRTT (Multi-Role Tanker-Transport);
• uzyskania narodowych zdolności do operacyjnego rozpoznania powietrznego poprzez wdrożenie statków powietrznych zdolnych do prowadzenia rozpoznania multispektralnego, w tym bezzałogowców;
• zwiększenia możliwości realizacji przez komponent lotniczy zadań wsparcia Wojsk Lądowych, Marynarki Wojennej i Wojsk Specjalnych w operacjach połączonych na terytorium kraju – w ramach systemu obronnego państwa – oraz w działaniach poza jego granicami;
• udziału w międzynarodowych programach w zakresie strategicznego transportu powietrznego oraz tankowania w powietrzu i innych;
• utrzymania sieci przygotowanych baz lotniczych z odpowiednim wyposażeniem na potrzeby systemu obronnego państwa oraz przyjęcia sojuszniczych sił wzmocnienia w ramach zobowiązań państwa-gospodarza HNS (Host Nation Support).

W czasie potencjalnego konfliktu lotnictwo Sił Powietrznych ma stanowić zasadniczy element potencjału obrony powietrznej w walce o przewagę (panowanie) w powietrzu w przypadku konieczności prowadzenia działań obronnych na obszarze kraju, poza tym powinno wspierać wojska lądowe oraz marynarkę wojenną w ramach izolacji lotniczej oraz bezpośredniego wsparcia lotniczego. Lotnictwo będzie również odpowiedzialne za realizację rozpoznania powietrznego w wymiarze operacyjnym na potrzeby pozostałych rodzajów sił zbrojnych oraz organów dowodzenia szczebla narodowego oraz za realizację wspierających działań powietrznych. Obecnie Siły Powietrzne, z uwagi na istniejące ograniczenia, nie są w stanie wykonywać w całości żadnej z tych grup zadań. W najwyższym stopniu mogą realizować skutecznie wspomniane grupy zadań w czasie pokoju (ochrona przestrzeni powietrznej w ramach misji Air Policing, przeciwdziałanie zagrożeniom terrorystycznym z powietrza, rozpoznanie operacyjne, działalność szkoleniowa), w mniejszym stopniu w czasie kryzysu (kontrola przestrzeni powietrznej, rozpoznanie operacyjne, demonstrowanie obecności wojskowej i groźby użycia siły, uderzenia na wybrane obiekty, wsparcie sił lądowych, morskich i specjalnych) oraz w czasie wojny (strategiczne działania powietrzne, walka o przewagę w powietrzu, zwalczanie sił lądowych i morskich przeciwnika, operacje wsparcia).                   

Obecny system dowodzenia polskim lotnictwem nie jest w pełni przystosowany do działań w środowisku sieciocentrycznym, system rozpoznania nie ma możliwości prowadzenia rozpoznania multispektralnego i ograniczone zdolności przekazywania danych z rozpoznania w czasie zbliżonym do rzeczywistego. Nie ma narodowego elementu rozpoznania kosmicznego i lotniczego systemu wczesnego ostrzegania, poza tym ograniczone są możliwości wykorzystana danych z udostępnianych systemów tego typu. Siły Powietrzne nie mają bezzałogowych statków powietrznych klasy operacyjnej, zdolnych do prowadzenia rozpoznania i – w określonych sytuacjach – realizacji zadań bojowych. Tylko część bojowych statków powietrznych ma możliwość stosowania środków precyzyjnego rażenia – co istotne, należy podkreślić, że te same samoloty uderzeniowe F-16 Jastrząb, które przenoszą taktyczne kierowane środki bojowe powietrze–ziemia są jednocześnie przystosowane do odpalania pocisków manewrujących dalekiego zasięgu, przeznaczonych do realizacji celów w ramach strategicznych działań lotniczych. Polskie lotnictwo bojowe nie dysponuje maszynami o utrudnionej wykrywalności, co eliminuje lub znacznie ogranicza możliwość wykonywania zadań z zakresu obezwładniania i niszczenia obrony powietrznej przeciwnika.

Większość polskich wojskowych statków powietrznych zbliża się do końca resursów technicznych, co spowoduje w najbliższej przyszłości zakończenie ich eksploatacji. Znaczny stopień wyeksploatowania jest zauważalny przede wszystkim w odniesieniu do części maszyn bojowych (MiG-29, Su-22), szkolnych (TS-11 Iskra) i transportowych (C-130E Hercules) oraz śmigłowców wielozadaniowych (Mi-2). Równolegle obrazuje to – pośrednio – niski poziom nowoczesności i zaawansowania technologicznego tych statków powietrznych.

Analiza stanu statków powietrznych znajdujących się na stanie polskiego lotnictwa wojskowego pod względem ich wieku i przewidywanego czasu bezpiecznej eksploatacji wskazuje, że bez istotnych zakupów nowych maszyn oraz inwestycji w system eksploatacji obecnie używanych typów w jednostkach Sił Powietrznych w połowie przyszłej dekady może pozostać nie więcej niż 190 samolotów i śmigłowców, w tym zaledwie 48 maszyn bojowych. Dalsze przesuwanie terminów rozpoczęcia kolejnych programów modernizacji technicznej w Siłach Powietrznych spowoduje zmniejszenie zdolności bojowej tego rodzaju sił zbrojnych poniżej wymaganego minimum, a wycofanie obecnie eksploatowanego sprzętu bez pozyskania nowych maszyn spowoduje także odejście ze służby wyszkolonego personelu i obniżenie jakości infrastruktury.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo nr specjalny 21