PZL-Mielec M28B1R Bryza-1R
Tomasz Kwasek
Podstawową maszyną patrolową lotnictwa Marynarki Wojennej RP jest obecnie produkowany w Polskich Zakładach Lotniczych (PZL Mielec) samolot Bryza-1R, powstały na bazie płatowca produkowanego na podstawie licencji samolotu transportowego PZL An-28.
Powstanie Bryzy-1R jest wynikiem wypracowania przez Marynarkę Wojenną koncepcji systemu ratowniczego opartego na śmigłowcach ratowniczych, samolotach patrolowo-ratowniczych i okrętach ratowniczych. Zakładano, że w sytuacji, gdy liczba rozbitków przekraczałaby możliwości podjęcia ich przez wiropłaty, a okręty, z uwagi na swoją prędkość, byłyby dopiero w marszu do rejonu akcji, samolot patrolowo-ratowniczy miałby zadanie poszukiwania grup rozbitków, oznaczania miejsca katastrofy i zrzucania środków ratowniczych, w tym tratw, kamizelek ratowniczych i środków medycznych. Jednocześnie z uwagi na lepsze osiągi przestrzenne niż śmigłowce maszyna mogłaby przeszukiwać większy obszar i pozostawać dłużej w strefie. Z uwagi na fakt, że część śmigłowców ratowniczych, szczególnie tych lekkich, nie miała systemów rozpoznania radiolokacyjnego, samolot miał mieć radar obserwacji nawodnej.
W 1989 1988 roku Szefostwo Lotnictwa MW ustaliło wymagania taktyczno-techniczne na samolot patrolowo-ratowniczy, który miał zastąpić w pierwszej kolejności maszyny PZL An-2M. Naturalnym kandydatem był dwusilnikowy samolot wielozadaniowy krótkiego startu i lądowania PZL An-28 od 1984 r. produkowany przez zakłady PZL Mielec. Dwa egzemplarze tej maszyny w wersji transportowo-desantowej An-28TD od 1988 roku były użytkowane przez 18. Eskadrę Lotnictwa Łącznikowego (od 1991 roku – 18. Eskadra Lotnictwa Ratowniczo-Łącznikowego). Mowa o samolotach o numerach bocznych 0404 (numer fabryczny 1AJ004-04) i 0405 (1AJ004-05). Zaproponowana przez zakłady w Mielcu oferta dotycząca samolotów w różnych odmianach dla wojska otrzymała nazwę kodową Bryza.
An-28RM Bryza-RM
Budowę prototypu samolotu patrolowo-ratowniczego, nazwanego początkowo An-28RM Bryza-RM, rozpoczęto w 1991 roku. Wykorzystano płatowiec ósmej serii produkcyjnej o numerze fabrycznym 1AJ008-10, który zmieniono na AJGP01-01, z silnikami turbośmigłowymi TWD-10B i trójłopatowymi śmigłami AW-24AN. Na zmodyfikowanym płatowcu PZL An-28 zamontowano radar nawigacyjny SRN-441XA z blokiem antenowym umieszczonym pod kadłubem i osłoniętym opływową gondolą, pracujący w paśmie X (9,4 GHz), o zasięgu maksymalnym około 50 Mm, przystosowany doraźnie do roli radaru dozoru morskiego. Bloki radiolokatora umieszczono w kabinie ładunkowej. Stacja umożliwiała przeszukiwanie powierzchni morza, obserwację linii brzegowej, lokalizowanie urządzeń odzewowych i zjawisk pogodowych. W kabinie ładunkowej wzdłuż prawej burty zamontowano konsolę ze stanowiskiem operatora radaru ze wskaźnikami analogowym i rastrowym. Wzdłuż lewej burty rozmieszczone były składane fotele pasażerskie, termos i tratwy ratunkowe, wyrzucane podczas lotu przez boczne okno przy pomocy kołyski. Zamontowano również radar pogodowy RDS-81, odbiornik systemu nawigacji satelitarnej GPS TRIMBLE 3000 KLN 700 i odbiornik systemu nawigacji obszarowej KNS 81. Wyposażenie ratownicze obejmowało trzy tratwy ratownicze Mewa-6 i radionamiernik ratunkowy Chelton DF-707. Pod oboma wspornikami podwozia głównego zamontowano wyrzutnik D4-50 dla bomb oświetlających SAB-100-55, SAB-100-75 lub SAB-100MN, ewentualnie CP-100 lub ćwiczebnych P-50. Dodatkowo w kabinie ładunkowej zamontowano lotniczy aparat fotograficzny AFA-39 do zdjęć pionowych. Maszynę oblatano w 1992 roku z rejestracją SP-PDC, po pierwszych próbach radar SRN-441XA zmodyfikowano poprzez zastosowanie nowej anteny szczelinowej i udoskonalonych bloków elektroniki – stacja otrzymała nowe oznaczenie ARS-100. Radar składał się z platformy żyroskopowej, bloku antenowego, nadajnika magnetronowego, odbiornika, układu przetwarzania sygnałów i nowego rastrowego wskaźnika operatora. Blok antenowy miał płaską antenę szczelinową o wymiarach 1300×250 mm zamontowaną na łożu z napędem i układem stabilizacji. Prędkość obrotowa anteny wynosiła 7,5 lub 15 obr./min. Radar pracował w paśmie X (9,4 GHz) i miał zasięg maksymalny około 60 Mm. Samolot przekazano do prób w MW RP w 1994 roku, gdzie otrzymał numer burtowy 0810.
Jeszcze w 1993 roku przebudowano na wersję patrolowo-ratowniczą kolejny nieukończony egzemplarz PZL An-28 dziesiątej serii produkcyjnej o numerze fabrycznym 1AJ010-22 zmienionym na AJG001-01. Maszynę o numerze burtowym 1022 dostarczono do Marynarki Wojennej w 1994 roku. Samolot miał silniki TWD-10B ze śmigłami AW-24AN oraz radar ARS-100. Maszyna służyła do wypracowania koncepcji działania morskiego lotnictwa rozpoznawczego. Formalnie była to pierwsza patrolowa Bryza na stanie Sił Zbrojnych RP i trafiła do 7. Pułku Lotnictwa Specjalnego MW w Siemirowicach, który w 1994 roku przeformowano w Brygadę Lotnictwa MW, a maszyny rozpoznawcze i patrolowo-ratownicze zgrupowano w 3. Dywizjonie Lotniczym BLMW w Siemirowicach.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 2/2016