Radzieckie statki pasażerskie typu Iwan Franko cz. II

Jacek Jarosz

Statki typu Iwan Franko miały generalnie długie i raczej szczęśliwe historie służby. W 1986 r. zatonął jednak Michaił Lermontow, na szczęście tylko z jedną ofiarą śmiertelną. Pod czerwoną banderą opisywane statki były eksploatowane do czasu rozpadu Związku Radzieckiego w 1991 r., później natomiast trzy jednostki czarnomorskie trafiły pod flagę ukraińską, a statek dalekowschodni – pod rosyjską. Trafiły do stoczni złomowych w latach 1997–2021.

Trzy jednostki czarnomorskie obsługiwały linię Krym–Kaukaz, jednak odbywały także rejsy wycieczkowe. Para z Bałtyku w sezonie letnim operowała na linii Leningrad–Montreal/Quebec, dodatkowo Michaił Lermontow również na linii nowojorskiej. Pływały też jako wycieczkowce do wschodniej Kanady, na Bermudy i Karaiby. W pierwszej połowie lat 70. XX w. postanowiono ograniczyć funkcję transportu towarów na wszystkich statkach tego typu i skupić się na przewozie pasażerów. W trakcie przeprowadzonych modernizacji zlikwidowano drugą ładownię wraz z parą obsługujących ją dźwigów i rozbudowano przednią część nadbudówki w celu powiększenia kubatury pomieszczeń pasażerskich. Wkrótce też transatlantyckie rejsy Aleksandra Puszkina i Michaiła Lermontowa stały się rzadsze, natomiast zaczęły dominować wycieczki oceaniczne oraz wokół Europy. Co ciekawe, prawie wszystkie jednostki (bez Tarasa Szewczenki) jako wycieczkowce w latach 1976-2007 szereg razy odwiedzały Gdynię.

Definitywny koniec radzieckich podróży liniowych przez Atlantyk nastąpił w 1980 r., co było spowodowane ówczesnymi uwarunkowaniami polityki międzynarodowej. Obie jednostki zajęły się już tylko rejsami wycieczkowymi, a kilka lat później Aleksandr Puszkin przeszedł do przedsiębiorstwa żeglugowego Dalniewostocznoje Morskoje Parochodstwo (Far East Shipping Company, FESCO) z Władywostoku.

Losy statków

Iwan Franko

Stępka pod jednostkę mającą stoczniowy numer budowy 125 została położona 2 listopada 1961 r., a wodowanie odbyło się 15 czerwca 1963 r. Statek otrzymał nazwę Iwan Franko,radiowy sygnał rozpoznawczy USLI i numer IMO (International Maritime Organisation) 5415901. Imię miało upamiętnić ukraińskiego pisarza i poetę Iwana Jakowycza Franko (1856-1916). Jednostka na próby odbiorcze wypłynęła 7 października, a 14 listopada 1964 r. oficjalnie wprowadzono ją do eksploatacji. Jej armatorem było Czernomorskoje Morskoje Parochodstwo, a portem macierzystym stała się Odessa. Pierwszym dowódcą Iwana Franko został kapitan Michaił Grigor. Początkowo statek operował na linii Krym (Odessa)–Kaukaz (Batumi), przy czym wchodził także do Jałty, Soczi oraz do bułgarskiej Warny i tureckiego Stambułu, wkrótce jednak zaczął pływać również z wycieczkami. 24 czerwca 1967 r. wyemitowano film niemieckiego producenta DEFA (Deutsche Film) o tytule Meine Freundin Sybille (w wersji anglojęzycznej My Girlfriend Sybille), w którym jednostka była jednym z bohaterów. W 1968 r. statek wyczarterowała brytyjska firma CTC (Charter Travel Club/The Travel Company Limited, Londyn). Podczas odbywanych rejsów wycieczkowych jako pierwsza sowiecka jednostka dotarł do Antyli Małych (Morze Karaibskie), do francuskich portów Ajaccio i Bastia na Korsyce i do włoskiej Olbii na Sardynii. 16 grudnia 1972 r. Iwan Franko wszedł do brazylijskiego portu Rio de Janeiro, przywożąc niemieckich turystów zaokrętowanych w Genui. W 1974 r. na jednostce podczas modernizacji przebudowano dziobową część nadbudówki, po czym dalej obsługiwała ona linię czarnomorską i pływała z wycieczkami.

W połowie lat 70. XX w. armator współpracował także z włoską firmą turystyczną Crociere Italturist i Iwan Franko między innymi operował na Morzu Śródziemnym. 7 grudnia 1979 r. wpłynął do Sydney, skąd wkrótce odbył dwa krótkie rejsy wycieczkowe. 26 stycznia następnego roku opuścił Sydney i skierował się na 66-dniową wycieczkę. Trasa rejsu wiodła przez Nową Zelandię, dookoła Ameryki Południowej oraz przez Kanał Panamski z powrotem do Sydney. Później jednostka odbyła jeszcze dwa kolejne rejsy pacyficzne. W latach 80. XX w. dalej pływała dla brytyjskiej firmy CTC, odwiedzając między innymi Hawanę. W 1981 r. statek dwukrotnie zawitał do Gdyni, przy czym po raz pierwszy 22 sierpnia z 931 pasażerami na pokładzie. W 1984 r. przeszedł niewielką modernizację, po której odbył szereg rejsów wycieczkowych na Morzu Śródziemnym. 17 października tego samego roku, podczas manewrów portowych na Rodos (grecka wyspa na Morzu Egejskim), jednostka weszła na mieliznę. Lokalnym holownikom nie udało się jej ściągnąć, dokonał tego natomiast radziecki lodołamacz Afanasij Nikitin (zbud. 1962 r., 2305 BRT). Iwan Franko trafił do suchego doku na inspekcję, jednak – jak się okazało – odniesione uszkodzenia były minimalne. 28 maja 1985 r. po raz kolejny wszedł do Gdyni, tym razem mając na pokładzie 532 pasażerów. W 1988 r. przeszedł niewielką modernizację pomieszczeń.

Na przełomie 1991/1992 r. właścicielem jednostkistało się ukraińskie przedsiębiorstwo żeglugowe Czornomorskie Morskie Paropławstwo, które organizowało głównie rejsy wycieczkowe po Morzu Czarnym. W listopadzie 1992 r. statek popłynął do Hawany, skąd przetransportował kontyngent kubańskich żołnierzy do stolicy Angoli – Luandy. Kubańczycy w trwającej w tym kraju w latach 1992-1994 wojnie domowej wspierali siły rządowe. Następnie kolejną grupę kubańskich żołnierzy Iwan Franko przewiózł z Luandy do Hawany. Później ponownie wyruszył z Noworossijska do Hawany, skąd przetransportował do St. Petersburga 827 osób – w większości wycofujących się z Kuby rosyjskich doradców wojskowych. Następnie został zakotwiczony na redzie Odessy, gdzie długo oczekiwał na decyzję odnośnie do swoich dalszych losów. W końcu w 1997 r. zakupiła go firma Pollux Shipping z Kingstown (St.Vincent & Grenadyny), która zmieniła imię jednostki na Frank.Jak się jednak wkrótce okazało, nowy właściciel nie miał planów dalszej jego eksploatacji, lecz odsprzedanie do stoczni złomowej. 21 lipca tego samego roku dawny Iwan Franko przybył do Alangu (zachodnie Indie), gdzie wkrótce został pocięty na złom przez firmę Atam Manohar Ship Breakers Pvt Ltd. jako pierwszy ze statków tego typu.

Aleksandr Puszkin

Druga jednostka typu Iwan Franko była budowana pod stoczniowym numerem 126. Uroczystość wodowania odbyła się 26 kwietnia 1964 r., a w jej trakcie statek otrzymał imię Aleksandr Puszkin.Jednostkę o radiowym sygnale rozpoznawczym UERU i numerze IMO 6417097 ukończono w czerwcu 1965 r., po czym skierowano ją na serię prób odbiorczych. 14 sierpnia tego samego roku statek wszedł do eksploatacji jako jednostka flagowa armatora Bałtijskoje Morskoje Parochodstwo, a jego portem macierzystym stał się Leningrad. Pierwszym dowódcą został kapitan Aram Michajłowicz Oganow, który już od 1964 r. nadzorował budowę Aleksandra Puszkina w Wismarze. Wcześniej dowodził siódmym statkiem pasażerskim typu Michaił Kalinin – Estonia (zbud. 1960, 5530 BRT). Po wejściu do służby głównym zadaniem nowej jednostki miało być operowanie na pasażersko-towarowej linii Leningrad–Montreal. Jednak jej pierwszą podróżą był rejs promocyjny na Morze Czarne. Statekwypłynął z Wismaru do Genui, gdzie dotarł 21 sierpnia. Na swój pokład przyjął wkrótce grupę włoskich turystów, z którymi popłynął do Odessy. Następnie zabrał rosyjskich pasażerów i wyruszył w drogę do Leningradu.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 5-6/2022