Rakiety operacyjne i taktyczne w Siłach Zbrojnych PRL

Robert Rochowicz

Jednostki będące tematem tego artykułu przez wiele lat były owiane mgłą tajemnicy. Stanowiły element przygotowań Układu Warszawskiego do wojny totalnej z użyciem broni masowego rażenia. Polskie obsługi wyrzutni przygotowywały się de facto do przyjęcia od Rosjan „głowic specjalnych” i odpalenia  rakiet na cele wskazane przez  Dowództwo Zjednoczonych Sił Zbrojnych UW.

Wojska jednorazowego użycia, jak zwykło się mawiać o lądowych „rakietowcach”, powstały w Siłach Zbrojnych PRL na fali zmian przeprowadzanych w armii od mniej więcej 1956 r. Znaczące ograniczenie liczebności, a także przyjęcie pierwszych zobowiązań wynikających z członkostwa w Układzie Warszawskim sprawiły, że dla wzmocnienia siły rażenia z ziemi, morza i powietrza uznano za konieczne stopniowe wprowadzanie do uzbrojenia sprzętu rakietowego.

Tworzenie pierwszych jednostek
Pierwszą jednostką stworzoną z myślą o nowym uzbrojeniu w Wojsku Polskim był Ośrodek Szkolenia Artylerii w Orzyszu (JW1036). Został sformowany przez dowódcę Warszawskiego Okręgu Wojskowego (WOW) zarządzeniem szefa SG WP nr 033/ Org. z 27 kwietnia 1961 r., na podstawie dyrektywy MON nr 0016/Oper. z 23 marca 1961 r., zgodnie z etatem 4/229. Ośrodek początkowo podporządkowano dowódcy 32. Łużyckiej Brygady Arty- lerii (32. BA).

Jednocześnie pierwszą jednostką stricte bojową wyposażoną w wyrzutnie rakiet operacyjno-taktycznych miała być właśnie 32. BA, również stacjonująca w Orzyszu (JW2225). W związku z przezbrojeniem, zarządzeniem szefa SG WP nr 0142/Org. z 30 grudnia 1961 r., została ona przeformowana przez szefa Artylerii WP na:
- Dowództwo 32. Brygady Artylerii (JW2225) na etacie 4/238;
- 3. Dywizjon Artylerii (JW2757) na etacie 4/239;
- 6. Dywizjon Artylerii (JW2951) na etacie 4/239.
- 1. Baterię Techniczną (JW2688) na etacie 4/240;
 - 1. Klucz Śmigłowców (JW3987) na etacie 4/241, początkowo formowany na lotnisku w Ornecie. 
Zarządzeniem szefa SG WP nr 0075/Org. z 21 maja 1963 r. brygadę podporządkowano dowódcy WOW.

Niemal jednocześnie rozpoczęto przygotowania do sformowania drugiej brygady. Wykonując rozkaz MON nr 0030/Oper., szef SG WP zarządzeniem nr 0144/Org. z 30 grudnia 1961 r. nakazał dowódcy Śląskiego Okręgu Wojskowego (ŚOW) rozpocząć formowanie Grupy Organizacyjno-Przygotowawczej Brygady Artylerii w Bolesławcu (JW4355) na etacie 5/245. Brygadę o pełnej strukturze sformowano niecałe trzy miesiące później, zgodnie z zarządzeniem szefa SG WP nr 014/Org. z 19 lutego 1962 r. Powstały wówczas:
- Dowództwo 18. Brygady Artylerii (JW4355) na etacie 4/238;
- 9. Dywizjon Artylerii (JW1331) na etacie 4/239;
- 13. Dywizjon Artylerii (JW1428) na etacie 4/239.

Osobno, zarządzeniem szefa SG WP nr 0070/Org. z 30 czerwca 1962 r., sformowano:
- 2. Baterię Techniczną (JW1151) na etacie 4/240;
- 2. Klucz Śmigłowców (JW3511) na etacie 4/241, początkowo formowany na lotnisku Wrocław-Strachowice.

Nieco później, bo w 1962 r. rozpoczęto formowanie pierwszych pododdziałów wyrzutni rakiet taktycznych. Pierwszy był 24. Dywizjon Artylerii utworzony od nowa na etacie 4/243 w Sulechowie (JW2790) na podstawie zarządzenia szefa SG WP nr 0030/Org. z 23 marca 1962 r. Drugi w kolejności był 22. Dywizjon Artylerii (JW3471) ze Szczecina, który powstał zarządzeniem szefa SG WP nr 00100/ Org. z 21 sierpnia 1962 r. z tym samym etatem z przeformowania dotychczasowego 22. Dywizjonu Artylerii Rakietowej. W początkowym okresie formowania podporządkowano je dowódcom odpowiednio Śląskiego i Pomorskiego Okręgu Wojskowego (POW), a nadzór nad przezbrojeniem sprawował szef Artylerii WP.

Pełna wersja artykułu w magazynie Poligon 1/2018