Rosyjskie lotnictwo wojskowe na Krymie

Vladimir Trendafilovski

Jednym z najbardziej drażliwych rejonów świata jest obecnie Półwysep Krymski, który marcu 2014 r. został zajęty przez rosyjskie „zielone ludziki” i włączony w skład Federacji Rosyjskiej. Jako że posiadanie Krymu gwarantuje Rosji panowanie nad Morzem Czarnym,  półwysep został obsadzony silnym kontyngentem lotniczym. Jego struktura została w ostatnim czasie zreformowana, a poszczególne jednostki lotnicze otrzymały wiele nowych lub wyremontowanych statków powietrznych.

Od czasu rozpadu ZSRR w 1991 r. Krym stał się kością niezgody między dwoma nowo powstałymi państwami: Federacją Rosyjską i Ukrainą. Nie tylko dlatego, że do 1954 r. Krym pierwotnie stanowił terytorium Rosji, lecz także dlatego, że był zamieszkiwany w większości przez Rosjan. Z tych względów w 1991 r. półwysep otrzymał szeroką autonomię w postaci ustanowienia Autonomicznej Republiki Krymu, podczas gdy Sewastopol stał się odrębną jednostką administracyjną (miasto o specjalnym statusie). Niemniej jednak Krym pozostał integralną częścią Ukrainy, a jego mieszkańcy podczas referendum w większości głosowali za oderwaniem się od ZSRR (ponad 50% głosów).

W rzeczywistości główny problemem stanowił fakt, że Krym był miejscem stacjonowania jednostek radzieckiej marynarki wojennej (w tym dywizji bombowców Tu-22M3 Backfire-C), z których większość należała do Floty Czarnomorskiej z dowództwem w Sewastopolu. Jako że Federacja Rosyjska nie była skłonna do przekazania wszystkich z nich na rzecz Ukrainy, większość jednostek bazujących na Krymie pozostało lojalnych wobec Moskwy. Automatycznie stały się one częścią nowo utworzonej Floty Czarnomorskiej Federacji Rosyjskiej (CzF RF, Czernomorskij Flot Rossijskoj Federacii) podporządkowanej Marynarce Wojennej Federacji Rosyjskiej (WMF, Wojenno-Morskoj Flot Rossijskoj Federacii), mimo że znajdowały się nadal na terytorium niepodległej Ukrainy!

Uregulowanie statusu CzF RF na Krymie

Te niebezpieczny precedens zostało pomyślnie rozwiązany w 1997 r. w wyniku serii dwustronnych umów pomiędzy Federacją Rosyjską a Ukrainą, które usankcjonowały podział byłej radzieckiej Floty Czarnomorskiej. Zgodnie z zawartymi porozumieniami połowa uzbrojenia i infrastruktury została przyznana Marynarce Wojennej Ukraińskich Sił Zbrojnych (WMS, Wijśkowo-Morśki Syły), a reszta pozostała w ramach CzF RF. Status prawny tej ostatniej na terenie Krymu został w pełni uregulowany – ustawiono limity ilości rosyjskiego personelu oraz sprzętu. Podział zakończył się w roku 1998.

Rosyjska połowa lotnictwa została włączona w skład Lotnictwa Morskiego Marynarki Wojennej Federacji Rosyjskiej (MA WMF, Morskaja Awiacija Wojenno-Morskogo Flota Rossijskoj Federacii), tworząc formację oficjalnie zwaną Lotnictwem Morskim Floty Czarnomorskiej (MA CzF RF, Morskaja Awiacija Czernomorskogo Flota Rossijskoj Federacii), która ostatecznie zachowała tylko dwie z pięciu posiadanych pierwotnie na terytorium Krymu baz, tj. lotniska w Gwardiejskoje i Kacza. Liczba jednostek również uległa znacznej redukcji – z przyjętej w 1991 r. struktury (jedna dywizja lotnictwa marynarki z dwoma pułkami bombowymi, sześć samodzielnych pułków lotniczych oraz jeden ośrodek szkoleniowy) do 1998 r. przetrwały tylko cztery jednostki: pojedyncza eskadra, dwa pułki lotnicze i ośrodek szkoleniowy.

Stacjonującymi w Kacza jednostkami były 25. samodzielny pułk śmigłowców pokładowych zwalczania okrętów podwodnych (25. okplwp, otdelnyj korabelnyj protiwolodocznyj wertoljotnyj połk), 318. samodzielny mieszany pułk lotniczy (318. osap, otdelnyj smeszannyj awiacionnyj połk) oraz 859. Centrum Szkolenia Lotnictwa Morskiego Floty Czarnomorskiej (859. UC MA CzF, Uczebnyj Centr Morskoj Awiacii Czernomorskogo Flota). Jedyną jednostką bazującą Gwardiejskoje została 43. samodzielna eskadra szturmowa lotnictwa morskiego (43. omszae, otdelnaja morskaja szturmowaja awiacionnaja eskadrilja).

Po podziale Floty Czarnomorskiej do 2009 r. liczba jednostek oraz ich wyposażenie i lokalizacja pozostały praktycznie niezmienione. Wyjątkiem były nieliczne przypadki wymiany lub wycofania z eksploatacji niektórych starszych typów samolotów i śmigłowców. Było to możliwe głównie ze względu na to, że zgodnie z warunkami dwustronnej umowy każda taka zmiana musiała być wcześniej zatwierdzona przez rząd Ukrainy.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo Nr Specjalny 17