Rosyjskie policyjne i komercyjne samochody opancerzone w wojnie ukraińskiej

Andrij Charuk

Oprócz typowych środków transportu pododdziałów zmechanizowanych (bojowe wozy piechoty, transportery opancerzone, pojazdy opancerzone klasy MRAP) rosyjskie jednostki walczące przeciwko Ukrainie coraz częściej używają środków niestandardowych – rozmaitych pojazdów opancerzonych produkowanych na potrzeby służb porządku publicznego czy nawet użytkowników cywilnych. W niniejszym artykule przyjrzymy się kilku takim modelom.

KamAZ-Patrul

Samochód opancerzony KamAZ-Patrul nie jest nowością, bowiem pierwsze jego egzemplarze zademonstrowano publicznie podczas wystawy „Interpolitech-2014”. Wydarzenie to, w odróżnienie od corocznych wystaw „Armija”, nie jest poświęcone klientowi wojskowemu, ale policyjnemu (oraz innym służbom porządku publicznego). Pojazd powstał w zakładach Astejs – niewielkiej firmie należącej do koncernu Kałasznikow. Jako podwozie wykorzystano w nim jedną z ciężarówek rodziny Mustang – dwuosiową KamAZ-4350, a ścisłej mówiąc jej odmianę KamAZ-43502. Był to wariant cywilny, ale z napędem na wszystkie cztery koła, napędzany silnikiem pochodzącym z importu, amerykańskim CumminsISB 6,7-250 o mocy 260 KM. Sankcje wprowadzone po rosyjskiej aneksji Krymu w 2014 roku uniemożliwiły zakup tych jednostek napędowych, dlatego w 2015 roku zainstalowano w nim rosyjski silnik KamAZ-740.652-260 o tej samej mocy. Patrul charakteryzuje się 7,4 m długości, 3 m wysokości i waży prawie 13 ton.

KamAZ-Patrul (znany również jako KamAZ-435029) posiada klasyczną budowę, z długą maską silnika. Przedział kierowcy jest zintegrowany z przedziałem desantowym. Łącznie pojazd ma mieścić dziesięć osób. Dostęp do wnętrza zapewniają cztery boczne i pojedyncze tylne drzwi. W projekcie nie przewidziano uzbrojenia montowanego na stałe, co jest całkiem zrozumiałe, biorąc pod uwagę główne przeznaczenie tego samochodu opancerzonego, który powstał z myślą o użytkowaniu przez jednostki specjalne Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Federacji Rosyjskiej, obecnie skupione w Rosgwardii (Federalnej Służbie Gwardii Narodowej).

Pojazd prezentowano jako klasę MRAP, jednak przy uważniejszym przyjrzeniu mu się, okazuje się, że KamAZ-Patrulnie dysponuje cechami wymaganymi dla tej kategorii wozów. Posiada bowiem typowe, płaskie dno kadłuba, zamiast wyprofilowanego w kształcie litery „V”. Na dodatek zupełnie niechronione pozostały zbiorniki na paliwo, zastosowano także lekkiej konstrukcji zawieszenia drzwi, nie zabezpieczające przed zaklinowaniem się wskutek wybuchu miny lub IED. Uwagę zwraca również znaczna wysokość pojazdu, wynikającą z konstrukcji ramowej, odziedziczonej po bazowej ciężarówce. Z tego powodu środek ciężkości samochodu opancerzonego jest położony dość wysoko, co zmniejsza jego stabilność podczas dynamicznej jazdy.

Jeden z prototypów KamAZ-Patrul wiosną 2017 roku przekazano do dyspozycji oddziału SOBR (Специальный Отряд Быстрого Реагирования, Specjalny Oddział Szybkiego Reagowania) z Sankt-Petersburga. Pojazd pomalowany był na czarno, z czerwonym pasem wzdłuż kadłuba i napisem „Росгвардия”. Nie był to koniec. W listopadzie 2017 roku Rosgwardii przekazano dodatkowo dziesięć pojazdów seryjnych, które tym razem pomalowane zostały na jasnoszary kolor. Te egzemplarze trafiły również do jednostek SOBR, ale rozlokowanych już w różnych regionach Rosji. Dostawy w małych partiach były kontynuowane w kolejnych latach.

W trakcie agresji przeciwko Ukrainie, KamAZ-Patrul po raz pierwszy odnotowane zostały w czerwcu 2022 roku, kiedy opublikowano serię zdjęć pojazdu tego typu, poważnie uszkodzonego i pozostawionego na jednej z blokad drogowych. Wóz pomalowany był w standardowy jasnoszary kolor, posiadał policyjne „koguty”, ale w odróżnieniu od konfiguracji czasu pokojowego wyposażony został w prostą obrotnicę z tarczą ochronną dla karabinu maszynowego. Oczywiście został bogato ozdobiony symbolami agresji – literami „Z”. Od tego czasu odnotowano zniszczenie jeszcze tylko trzech kolejnych pojazdów KamAZ-Patrul – we wrześniu 2022 oraz w marcu i październiku 2023 roku.

Produkcja KamAZ-435029 trwa, choć najwyraźniej odbywa się niewielkimi partiami. W 2023 roku pojazdy Patrul trafiły do służby w oddziałach Rosgwardii rozlokowanych na okupowanych terenach obwodu zaporoskim – w tym w oddziale ochrony Zaporoskiej Elektrowni Jądrowej w miejscowości Enerhodar. Samochody te należały już do partii wyprodukowanej w czasie wojny. Zostały pomalowane na kolor oliwkowy i miały pewne zmiany w konstrukcji. Na przykład we wczesnych pojazdach KamAZ-Patrul w bocznych płytach kadłuba znajdowały się dość duże okna wykonane ze szkła pancernego, w których rozmieszczone były strzelnice z pancernymi osłonami. W nowszych samochodach szyby są znacznie mniejsze, szczelinowe, a strzelnice znajdują się poniżej okien.

Wiosną 2024 roku pojawiła się informacja, że KamAZ-435029 zostanie przekazany również do jednostek wojskowych Rosji. Jako potencjalne miejsca ich służby wskazywano przydział do kontyngentów rozlokowanych w Tadżykistanie i Kirgistanie – odpowiednio 201. Bazy Wojskowej i jednostki ochrony bazy lotniczej Kant. Dostawa niestandardowych, typowo policyjnych samochodów pancernych do armii Federacji Rosyjskiej to jednak kolejny dowód na bardzo wysokie straty Rosjan w pojazdach opancerzonych i brak możliwości ich zrekompensowania.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 1/2025