Samoloty typu Gunship

Paweł Henski

W maju bieżącego roku Siły Powietrzne Stanów Zjednoczonych wycofały ze służby ostatnie samoloty wsparcia artyleryjskiego (gunship) AC-130H Spectre. Ich zadania przejęły młodsze AC-130U Spooky II, AC-130W Stinger II oraz nowe samoloty AC-130J Ghostrider. Eksperyment Korpusu Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych z uzbrojeniem w kierowane lotnicze środki bojowe wielozadaniowych samolotów transportowo-tankujących KC-130J wytyczył nowy kierunek w rozwoju uzbrojenia pokładowego w platformach takich jak AC-130W oraz AC-130J.

Kierowane uzbrojenie „powietrze-ziemia” na stałe zagości w arsenale gunshipów. Jednakże nie wyparło flagowej broni lufowej samolotów wsparcia artyleryjskiego, czyli działa kalibru 105 mm, którego instalację w najnowszych AC-130J zapowiedziało niedawno amerykańskie dowództwo lotnictwa sił specjalnych. Dzięki zastosowaniu metody modułowej w konstrukcji uzbrojenia pokładowego, obecnie relatywnie małym kosztem można przekształcić samolot transportowy w platformę typu gunship. Otwiera to nowe możliwości przed użytkownikami dwusilnikowych samolotów transportowych takich jak Alenia C-27J Spartan czy CN-235.
Pomysł aby uzbroić w broń lufową samolot bombowy lub transportowy, który przy jej pomocy miał niszczyć cele powietrzne lub naziemne pojawił się już w okresie drugiej wojny światowej. Powstała wówczas koncepcja samolotu nosiciele uzbrojenia (ang. gunship). Jednakże to dopiero podczas wojny w Wietnamie Amerykanie wpadli na pomysł, aby zamiast stosować uzbrojenie strzelające do przodu, zamontować je tylko na jednej burcie samolotu. Ten prowadziłby ogień lecąc po okręgu i wykonując skręt wokół wybranego punktu (ang. pylon turn). Używając takiej techniki można było dosłownie „zalewać” cel pociskami przy dużej celności prowadzenia ognia bez potrzeby wykonywania kolejnych, czasochłonnych podejść do celu.
Pierwszy gunship – AC-47 Spooky – powstał na bazie samolotu transportowego Douglas C-47 Skytrain. Jego uzbrojenie składało się z trzech zasobników SUU-11A z sześciolufowymi karabinami maszynowymi M134 Minigun kalibru 7,62 mm, które zamontowano na lewej burcie, w oknach samolotu. Debiut bojowy AC-47 miał miejsce w grudniu 1964 r. Pomysł okazał się niezwykle udany – do standardu gunship zmodyfikowano 53 maszyny C-47. Szybko jednak pojawiła się potrzeba zmodyfikowania większych i cięższych samolotów zdolnych do przenoszenia większej ilości uzbrojenia oraz bardziej zaawansowanych urządzeń obserwacyjno-celowniczych. Flotę AC-47 uzupełniono zmodyfikowanymi samolotami transportowymi Fairchild C-119. Do służby weszło 26 maszyn AC-119G Shadow, które następnie zmodernizowano do standardu AC-119K Stinger. AC-119G przenosiły cztery zasobniki SUU-11A z karabinami 7,62 mm, natomiast wersja AC-119K – trzy SUU-11A oraz dwa sześciolufowe działka M61A1 Vulcan kalibru 20 mm.
Jednakże dopiero konwersja czterosilnikowych samolotów transportowych C-130 Hercules prowadzona w ramach programu „Gunship II” pozwoliła stworzyć platformę, którą nazwano najbardziej zabójczym konwencjonalnym systemem bojowym w historii. Pierwszy, prototypowy egzemplarz – AC-130A Spectre – został uzbrojony w cztery karabiny typu Minigun kalibru 7,62 mm oraz cztery działka M61A1 kal. 20 mm. Powstało w sumie siedem tak uzbrojonych egzemplarzy, które nazwano AC-130A „Plane Jane”. W ósmym zastosowano nowatorski pakiet uzbrojenia nazwany „Surprise Package”, który składał się z dwóch działek M61A1 kalibru 20 mm oraz dwóch działek Bofors M1 kal. 40 mm. Okazał się tak skuteczny, że w pakiet ten (nazwany docelowo „Pave Pronto”) wyposażono kolejne dziesięć samolotów oznaczonych jako AC-130A Spectre. Wejście do służby nowego modelu Herculesa o większym udźwigu – C-130E – pozwoliło na uzbrojenie gunshipów w haubicę kalibru 105 mm M102 (program „Pave Aegis”). Model AC-130E uzbrojony został w dwa sześciolufowe działka kal. 20 mm M61 Vulcan, jedno działko kalibru 40 mm L/60 oraz haubicę kal. 105 mm M102. Zestaw ten uznano za najbardziej efektywny. Pierwszy AC-130E przeszedł chrzest bojowy w lutym 1972 r. Ogółem zbudowano 11 egzemplarzy. Dziesięć z nich zmodernizowano następnie do wersji AC-130H Spectre. Część z nich zdążyła jeszcze wziąć udział w działaniach bojowych w Azji Południowo-Wschodniej w latach 1974-1975.
Na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku Siły Powietrzne Stanów Zjednoczonych wprowadziły do służby nową „ostateczną” wersję gunshipa – AC-130U Spooky II. Zakupiono 13 egzemplarzy, które zostały zbudowane w oparciu o fabrycznie nowe C-130H. W AC-130U w miejsce dwóch działek Vulcan zastosowano pojedyncze pięciolufowe działko GAU-12/U Equalizer kalibru 25 mm, pozostałe uzbrojenie pozostawiając takie samo jak w AC-130H.

Pełna wersja artykułu w magazynie  Lotnictwo 7/2015