Siergiej Gricewiec

Mirosław Wawrzyński

Siergiej Gricewiec

(1909-1939)

W dziejach każdego lotnictwa wojskowego można spotkać niewielką wyróżniającą się grupę lotników, którzy podczas wszelkich operacji wojennych osiągają daleko większe sukcesy militarne niż pozostali. Podobnie było w przypadku Wojsk Lotniczych Robotniczo- Chłopskiej Armii Czerwonej (WWS RKKA).

W jej szeregach od lat trzydziestych do zakończenia wojny z Japonią w 1945 r. służyło parędziesiąt tysięcy pilotów myśliwskich. Z tego grona ponad 4200 zdobyło miano asa (czyli zapisano im pięć i więcej zwycięstw powietrznych), najwięcej sukcesów zdobyli oni podczas Wielkiej Wojny Ojczyźnianej 1941-1945. Spośród nich zaledwie kilkunastu, najlepszych, jest powszechnie znanych. Wśród nich poczesne miejsce zajmuje Siergiej Iwanowicz Gricewiec, którego sukcesy przypadły na drugą połowę lat trzydziestych, pilot ten bowiem zdobył swą wielką sławę wcześniej zanim doszło do ataku niemieckiego na Rosję sowiecką 22 czerwca 1941 r. Walczył on w dwóch konfliktach zbrojnych, gdzie choć krótko przebywał na froncie to odniósł szereg sukcesów i wykazał się nadzwyczajnym bohaterstwem.

Takich okazji wojennych, kiedy sowiecki lotnik mógł się wyróżnić było parę. Od połowy lat trzydziestych sowieccy doradcy wojskowi służyli swą wiedzą i doświadczeniem w różnych zakątkach Europy i Azji. Rosjanie uczestniczyli w wojnie domowej w Hiszpanii w latach 1936-1938. W Chinach walczyli w latach 1936-1940, oprócz tego uczestniczyli w operacjach powietrznych nad jeziorem Hasan (1938) oraz w niewypowiedzianej wojnie nad rzeką Chałchyn-Goł (21 maja – 16 września 1939). Nie mogło ich zabraknąć w agresji na Polskę (17 września – 14 października 1939) oraz w wojnie przeciwko Finlandii (30 listopada 1939 – 13 marca 1940).

Droga do lotnictwa wojskowego
Droga Siergieja Gricewca do lotnictwa nie była prosta i łatwa. Urodził się w wielodzietnej białoruskiej rodzinie chłopskiej we wsi Borowce koło Baranowicz 6 lipca 1909 r. (czasami można spotkać inne daty 19, 23 lipca) w guberni grodzieńskiej.

Jego ojciec oprócz utrzymywania się z niewielkiego poletka, aby wyżywić rodzinę, musiał dodatkowo dorabiać pracując na kolei. Los całej jego rodziny nie był lekki, o czym świadczy to, że Gricewiec dość wcześnie stracił matkę oraz dwóch starszych braci Władymira i Wasilija. Od piątego roku życia mieszkał we wsi Szumicha w rejonie Kurgańskim, gdzie jego rodzina trafiła jako przesiedleńcy wojenni, a potem mieszkał w Złatoustie w rejonie Czelabińskim. Jego ojciec po rewolucji październikowej został z synami w Rosji sowieckiej, gdzie w 1927 r. Gricewiec ukończył szumichińską kolejową siedmiolatkę i rozpoczął własne życie. Pracował przez krótki czas jako robotnik fizyczny w służbie drogowej na stacji kolejowej Szumicha. Następnie kontynuował naukę w wieczorowym ogólnozwiązkowym technikum zawodowym o specjalności metalurgicznej w mieście Złatoust, a równocześnie pracował jako uczeń ślusarz w efeskim cechu tamtejszej fabryki silników w latach 1927-1930. Miał łatwość nawiązywania i utrzymywania kontaktów z ludźmi, które szybko zauważono i wykorzystano, kiedy stał się członkiem Komsomołu (Kommunisticzeskij Sojuz Mołodjoży – Komunistyczny Związek Młodzieży – młodzieżowa komunistyczna przybudówka partyjna). Tam odpowiadał za prace agitacyjno-propagandowe i szybko się wyróżnił, wybrano go sekretarzem zakładowej komórki komsomolskiej. Praca polityczna pozwoliła mu awansować do stopnia instruktora w Złatoustowskim Komsomole. Dzięki odpowiedniemu stażowi łatwo został członkiem komunistycznej partii WKP(b) w 1931 r.

Jego zaangażowanie w prace polityczne doprowadziło do poważnego zwrotu w jego życiu. W tym samym roku, w którym wstąpił do partii, zarówno komunistyczna partia, jak i Komsomoł, ogłosiły szeroką akcję werbunku sowieckiej młodzieży, aby gremialnie wstępowała do lotnictwa. Gricewiec otrzymał skierowanie z Komsomołu do lotnictwa i został kursantem w 3. Wojskowej Szkole Pilotów i Nawigatorów im. Klimenta Woroszyłowa w Orenburgu. Podczas nauki w szkole wyróżniał się wśród uczniów, szybko opanował podstawową technikę latania. Po ukończeniu wstępnego kursu skierowano go na dalsze nauki do jednej z lepszych ówczesnych jednostek myśliwskich. Od września 1932 r. rozpoczął służbę wojskową w 3. Eskadryli w 5. Brygadzie Lotniczej, która stacjonowała pod Kijowem – był to kijowski myśliwski oddział lotniczy. Początkowo służył tam jako młodszy pilot i najpierw latał na myśliwcu I-3, a potem opanował loty na nowszym I-5. Podczas tej służby Gricewiec poznał Galinę Jewgieniewą Orłową, z którą szybko wziął ślub. Z tego związku urodziły się potem dwie dziewczynki Larysa i Ninoczka.

Jego kariera wojskowa, przebiegała powyżej przeciętnej, w grudniu 1933 r. bowiem dostał przeniesienie do 1. Eskadryli Orderu Czerwonego Sztandaru im. W. I. Lenina. Jednostka ta istniała od 1918 r., i zaszczytne miano otrzymała w 1927 r. Jego nowy oddział bazował na lotnisku Gatczyna koło Leningradu. Wybiegając nieco w przyszłość w 1938 r. jego 1. Eskadrylę przeformowano w 29. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego (29. Istriebitielnyj Awiacionnyj Połk), a w grudniu 1941 r. pułk ten wyróżniono, jako pierwszy z sześciu w sowieckim lotnictwie wojskowym, zaszczytnym mianem gwardyjskiego i otrzymał on nową nazwę 1. Gwardyjski Pułk Lotnictwa Myśliwskiego (1. Gwardiejskij Istriebitielnyj Awiacionnyj Połk).

Wracając do losów Gricewca, w 1934 r. część jego jednostki razem z nim przerzucono na Daleki Wschód do miejscowości Boczkarewo w kraju Ussuryjskim do Zabajkalskiego Okręgu Wojskowego. Stamtąd, w surowych warunkach piloci wykonywali loty treningowe. Także i w nowej jednostce Gricewiec dodatnio wyróżniał się zaangażowaniem lotniczym oraz umiejętnościami strzeleckimi, w następstwie czego mianowano go szefem strzelania powietrznego eskadryli. Wkrótce awansował na dowódcę klucza (zwiena), a potem na dowódcę oddziału, wówczas nie było jeszcze w strukturach formacji lotniczych eskadr.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 9/2012