Siły Powietrze Estonii
Leszek A. Wieliczko
Estonia jest trzecim krajem bałtyckim, który odzyskał niepodległość na początku lat 90. XX wieku po trwającym ponad 50 lat przymusowym wcieleniu do Związku Radzieckiego, po czym w 2004 roku wraz z Litwą i Łotwą przystąpił do NATO. Estońskie Siły Powietrzne zostały utworzone w 1994 roku. Ich priorytetem była modernizacja bazy lotniczej w Ämari oraz utworzenie systemu dozoru przestrzeni powietrznej kraju. Obecnie mają one tylko około 200 osób personelu wojskowego i cywilnego oraz osiem statków powietrznych, z czego pięć zostanie wkrótce wycofanych ze służby.
Estonia (oficjalnie: Republika Estońska; est. Eesti, Eesti Vabariik) to niewielki kraj leżący w północno-wschodniej Europie nad Morzem Bałtyckim. Od południa graniczy z Łotwą, od wschodu z Rosją, a od północy przez wody Zatoki Fińskiej z Finlandią. Jest członkiem m.in. Unii Europejskiej i Sojuszu Północnoatlantyckiego. Gwarancja obrony zbiorowej krajów członkowskich NATO i współpraca wojskowa ze Stanami Zjednoczonymi są fundamentem estońskiej polityki bezpieczeństwa.
Siły Powietrzne (est. Õhuvägi, ÕV; ang. Estonian Air Force, EAF) są integralną częścią Estońskich Sił Obrony (Eesti Kaitsevägi; Estonian Defence Forces, EDF) wraz z wojskami lądowymi, siłami morskimi, specjalnymi, ochotniczymi i rezerwowymi oraz kilkoma samodzielnymi jednostkami organizacyjnymi. Do ich zadań należy monitorowanie przestrzeni powietrznej kraju, przewóz ludzi i ładunków, ewakuacja medyczna, obserwacja oraz współpraca z wojskami lądowymi, siłami morskimi i specjalnymi, policją, strażą graniczną i służbami ratowniczymi, a w sytuacjach nadzwyczajnych (np. w przypadku ataków terrorystycznych, katastrof, klęsk żywiołowych) udzielanie pomocy ludności cywilnej.
Ponieważ żaden z trzech krajów bałtyckich nie ma samolotów myśliwskich, od chwili ich przystąpienia do NATO 29 marca 2004 roku za ochronę i obronę przestrzeni powietrznej Estonii, Łotwy i Litwy odpowiada Sojusznicze Dowództwo Lotnictwa (Allied Air Command, AIRCOM) w bazie Ramstein w Niemczech. Misje Baltic Air Policing (BAP) są realizowane przez kraje członkowskie NATO (w tym Polskę), które rotacyjnie wysyłają do Estonii lub na Litwę swoje kontyngenty lotnicze. Zadaniem EAF jest stworzenie i utrzymanie w bazie lotniczej w Ämari odpowiednich warunków organizacyjnych, technicznych, logistycznych i socjalnych do przyjęcia i obsługi sojuszniczych samolotów i personelu.
Estonia jest uczestnikiem kilku międzynarodowych porozumień i programów wojskowych, których celem jest współdzielenie własnych i korzystanie ze wspólnych zasobów lotniczych: Strategic Airlift Capability (SAC), Alliance Ground Surveillance (AGS) i Movement Coordination Centre Europe (MCCE). W ramach SAC w bazie Pápa na Węgrzech stacjonuje Heavy Airlift Wing (HAW), dysponujące trzema ciężkimi samolotami transportowymi Boeing C-17 Globemaster III. Estonia wykupuje 45 godzin lotu rocznie (1,4%). AGS to natowski program rozpoznania elektronicznego i obrazowego ziemi, wykorzystujący pięć bezzałogowych statków powietrznych Northrop Grumman RQ-4D Global Hawk stacjonujących w bazie Sigonella na Sycylii. W ramach MCCE kraje członkowskie udostępniają swoje środki transportowe, w tym samoloty. Estonia przystąpiła do tej inicjatywy jesienią 2007 roku.
Żołnierze EAF służą w kilku placówkach zagranicznych: w kwaterze HAW w Pápa na Węgrzech, AIRCOM w Ramstein w Niemczech, Wspólnym Centrum Kierowania i Powiadamiania (Joint Control and Reporting Centre, JCRC) w Kormiałowie na Litwie, Centrum Połączonych Operacji Lotniczych (Combined Air Operations Centre, CAOC) w Uedem w Niemczech i estońskiej misji przy Kwaterze Głównej NATO w Brukseli. Brali też udział w różnych misjach zagranicznych pod egidą ONZ, UE i NATO. Ponadto regularnie uczestniczą w międzynarodowych ćwiczeniach „Saber Strike”, „Ramstein Guard”, „Baltic Warrior”, „Uedem Awakening”, „Ramstein Alloy”, „Baltic Bikini”, „Terminal Strike”, „Adriatic Strike”, „Ample Strike”, „Northern Strike” i innych.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 1/2021